Prebiyotik 1995 yılında ilk defa, Gibson ve Roberfroid tarafından “sindirilemez bir gıda bileşeni“ olarak tanımlanmıştır. Prebiyotikler diğer adıyla dirençli kısa zincirli karbonhidratlar, bağırsak florasında bulunan yararlı bakteri aileleri olan firmicutes, bacteriodetes, proteobacteria, actinobacteria, fusobacteria, verrucomicrobia ailelerinin beslenmesini, büyümesini, sayılarının artmasını sağlayan, ince bağırsaktaki enzimler tarafından sindirilmeden direkt olarak kalın bağırsağa geçen fermente olmuş besin bileşenleri olarak tanımlanmaktadır.
Prebiyotik Olmanın Şartları
Bir maddeyi prebiyotik olarak tanımlayabilmemiz için aşağıdaki üç kriteri sağlaması gerekmektedir:
- Mide asiditesine ve gastrointestinal sistem enzimlerine karşı direnç göstermesi
- Bağırsak bakterileri tarafından fermentasyona karşı duyarlı olması
- Yararlı mikroorganizmaların sayısını, aktivitesini ve büyümesini arttırabilir olması.
| Prebiyotik Türleri | Kaynaklar |
| Fruktooligosakkaritler (FOS) | Yer elması, arpa, sarımsak, hindiba, domates, soğan, bal, kuşkonmaz, muz, çavdar, şeker kamışı, buğday |
| İzomaltuloz | Bal, şeker kamışı şerbeti |
| Galaktooligosakkaritler (GOS) | Anne sütü, inek sütü |
| Rafinoz oligosakkaritleri | Bezelye, mercimek, fasulye taneleri |
| Ksilooligosakkaritler | Bambu kökleri, bal, sebzeler, meyveler, süt ve buğday kepeği |
| Soyaoligosakkaritleri | Soya |
| Siklodekstrinler | Suda çözünebilir glukanlar |
| Laktuloz | Laktoz (süt) |
| İzomaltoz | Sukroz |
| Palatinoz | Sukroz |
| Maltooligosakkaritler | Nişasta |
| İzomaltooligosakkaritler | Nişasta |
Prebiyotik Türlerinin Mikrobiyota Üzerine Etkileri
- Günde 2-3 gram alınan galaktooligosakkarit bağırsak florasını olumlu yönde etkilemeye yetmektedir.
- Bağırsaktaki yararlı bakterilerin sayısını arttırmasının yanı sıra, patojen bakteri sayısını da azaltmakta etkin rol oynar. In vitro çalışmalarda laktobasil ve bifidobakterilerin gelişmelerini desteklerken, Clostridium histolyticum ve C. difficile ’nin gelişimini baskılamaktadır.
- Bağırsakta bifidobakteri türlerinin gelişimine katkıda bulunduğu bilimsel çalışmalarla desteklenmektedir. Fruktooligosakkaritler bağırsakta konakçı flora tarafından parçalanmakta ve kısa zincirli yağ asitlerine dönüşmektedir. Fruktooligosakkaritler tüketimi vücuttaki kalsiyum ve magnezyum minerallerinin emilimini arttırmaktadır.
- Antibiyotik kaynaklı oluşan ishalin baskılanmasını sağlar.
- Prebiyotiklerin bağırsaktaki immun ve metabolik fonksiyonlar üzerine faydalı etkilerinin kısa zincirli yağ asidi üretiminde artış sağladığı ve posa fermentasyonundan elde edilen gastrointestinal ilişkili lenfoid dokuyu (GALT) güçlendirdiği bilinmektedir.
Özetle;
Prebiyotikler bağırsaklarımızdaki yararlı bakteri ailelerinin sayısına olumlu etki sağlamakta olup, patojen bakteri ailelerinin ise azalmasını sağlamaktadır. Günde ortalama 5-10 gram prebiyotik alımının insan sağlığına olumlu etkileri gözlemlenmiştir.
Demirci M. Osman S. Mustafa Ç. Halime P. Muhammed Y.Ç. Mustafa T.Y.(2017). Prebiyotik Oligosakkaritlerin Kaynakları, Üretimleri ve Gıda Uygulamaları, Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi 6(10),20-31
J. H. Cummings G. T. Macfarlane(2002). Gastrointestinal effects of prebiotics, British Journal of Nutrition,145–151
S. Macfarlane, G.T. Macfarlane & J. H. Cummings (2006). Review article: prebiotics in the gastrointestinal tract, Aliment Pharmacol Ther 24, 701–714
Kevin C. (2003). Prebiotics and Calcium Bioavailability, Curr. Issues Intest. Microbiol 4: 21-32.
Özyurt V. Hazal, Semih Ötles(2014). Prebiyotikler: Metabolizma İçin Önemli Bir Gıda Bileseni, Akademik Gıda, 12(1),115-123
Taşdemir A.(2017). Probiyotikler, prebiyotikler, sinbiyotikler, Kastamonu Sağlık Akademisi, 2:1, 71-88
