Besinin adı
Türkçe: Kırmızı Pancar
İngilizce: Red Beet
Latince: Beta Vulgaris
Vatanı ve İklimi:
Chenopodiaceae (ıspanakgiller) familyasına ait olan kırmızı pancarın anavatanı Akdeniz bölgesidir. Yaygın olarak ‘pancar kökü’ ya da ‘chukandar’ olarak bilinmektedir. Anavatanının Akdeniz bölgesi olmasının yanında Amerika, Avrupa ve Asya’da da üretilmektedir. Ülkemizde kırmızı pancarın en fazla üretimi ve tüketimi Marmara ve Ege bölgeleridir.
Kırmızı pancarın suyu ve ekstratı tıpta uzun senelerdir kullanılmasının yanında gıda boyası ve kozmetiklerde de kullanılmaktadır. Ispanakgiller familyasından olan kırmızı pancar bitkisi genel olarak serin iklimden, gelişme döneminde ise fazla nemden hoşlanır. Bu bitkinin çimlenme zamanında yüksek sıcaklık ve kuraklığın olması, bitkinin çimlenmesini negatif yönde etkiler.
Bitkisel Özellikleri:
Kırmızı pancar, %87.58 su, %0.17 yağ, %1.6 protein, %6.76 toplam şeker, %2.8 lif, %0.8 demir içerir. Kırmızı pancarın kökü ve yaprakları, fosfor, magnezyum, çinko, kalsiyum, potasyum minerallerini ve A, C, B6, biyotin ve niasin vitaminlerini yüksek miktarda içerir.
Kırmızı pancarın içeriğinde yüksek miktarda azot bulunan ve suda çözünebilir bitkiye pigment veren ‘Betalainler’ bulunur. Kırmızı pancar en zengin Betalain kaynağıdır. Pigment olarak bulunan betalainler, kırmızı-mor (betasiyaninler) ve sarı (betaksantinler) renk olmak üzere iki gruba ayrılır.
Faydası ve/veya Zararları:
Kırmızı pancar bitkisi dünyada sebze ve meyve suyu üretimi için birçok ülkede yetiştirilir. Besin içeriğinin zengin olmasının yanında tıbbi önemi de çok yüksektir. Bitkide bulunan betalainler ve fenolik bileşikler LDL’nin oksidasyonunda görev alır. Aynı zamanda kanser ve oluşabilecek kardiyovasküler hastalıkları önler. Betalainlerin toksik bir etkisi yoktur, tam aksine güçlü anti-enflamatuar bir bileşendir. İçeriğinde bulunan yüksek demir nedeniyle ve alyuvarların oluşumunda rol oynaması ile kansızlık sıkıntısı yaşayan bireylerin tüketmesi faydalı olabilir.
Tüketilmesi ile tokluk hissini arttıran kırmızı pancar, hipertansiyon, diyabet, ateroskleroz ve demans gibi birçok hastalığın oluşumunun önlenmesinde rol oynar. Özellikle hipertansiyon hastalarında pancar suyunun tüketilmesinin kan basıncını düşürdüğünü gösteren çalışmalar mevcuttur. Kırmızı pancar suyunun kan basıncını azaltmasının yanında, bireyde oluşabilecek karaciğer hasarlarını da önleyebilir.
Yüksek potasyum içeriği nedeniyle besinlerle alınan sodyumun vücutta oluşturabilecek zararlı etkilerini önler. Ayrıca, kırmızı pancarda bulunan yüksek magnezyum, kasların gevşemesi, bağışıklık sisteminin korunması, kalp ve kemik sağlığı için oldukça faydalıdır. Bağırsak bakterileri için iyi bir prebiyotik kaynağıdır, bu sebeple hem metabolizmayı hızlandırır hem de iştah kontrolünü sağlar. Bunların dışında, karnitin sentezini arttırarak vücutta istenmeyen yağların enerji olarak kullanılmasını sağlar. Bu etkilerinin yanında sporcularda atletik performanslarının arttırılmasında önemli rol oynar.
‘Lansey ve ark. yaptıkları bir çalışmada kırmızı pancar suyu tüketiminin aerobik sporlarda performansı arttırmasının sebebini yüksek nitrat içeriğinden kaynaklı olduğunu öne sürmüşlerdir.’
Bilgilendirme:
Kırmızı pancarda bulunan betalainler (renk pigmenti) geniş bir pH aralığında (3-7) daha kararlı olduklarından, asit içeriği düşük besinlerde kullanımı daha yararlıdır ve gıdalara renk vermek, görüntüyü iyleştirmek amacıyla kullanılır. Kırmızı pancar dokularında betalain sentezini ve pigment düzeylerini etkileyen en önemli faktörler; sıcaklık, toprak verimliliği, sulama, hasat tarihleri ve toprak nemi gibi çevresel etmenlerdir. Betalain içeriğinde etkili diğer önemli faktörler, depolama sıcaklığı ve saklamada kullanılan ambalajdır. Bu faktörlerin pigment kaybını azalttığı görülmüştür.
Kırmızı pancarın besin içeriğinin korunması için, 0-4 derece sıcaklıkta buzdolabında saklanması gerekir. Raf ömrünün uzaması için kontrollü soğuk hava deposu kullanılabilir. Kırmızı pancarın hasatından sonra besin içeriği miktarı azalır. Kırmızı pancarın, yüksek ısı ve ışık ayrıca oksijen seviyelerine maruz bırakılması, besin kayıplarına sebep olur. Kırmızı pancarın uygun depolanması ile bu besin kayıpları önlenir.
100 gram Kırmızı Pancar’ın besin değerleri:
| CHO (g) |
Na (mg) |
I (µg) |
Vit. A (µg) |
| 8,4 | 58 | 0,4 | 2 |
| Protein (g) |
K (mg) |
F (µg) |
Vit. C (mg) |
| 1,6 | 407 | 12 | 10 |
| Yağ (g) |
P (mg) |
Fe (mg) |
Vit. B³ (mg) |
| 0,1 | 44 | 0,8 | 0,4 |
| Kalori (kkal) |
Ca (mg) |
Mg (mg) |
Lif (g) |
| 42 | 17 | 20 | 2,8 |
Red Beetroot and Betalains as Cancer Chemopreventative Agents. Lechner, John F. ve Stoner, Gary D. 2019. 8, ABD : MDPI Açık Erişim Dergileri, 2019, Cilt 24. 1602.
Red Beetroot: A Source of Natural Colourant and Antioxidants. Masih, Dorcus, Singh, Nidhi ve Singh, Anu. 2019. 4, India : Journal of Pharmacognosy and Phytochemistry, 2019, Cilt 8. 2278-4136.
Red Beetroot: Composition and Health Effects. Ceclu, Liliana ve Nistor, Oana-Viorela. 2020. 2, Moldova Cumhuriyeti : ClinMed, 2020, Cilt 5. 2572-3278.
The Potential Benefits of Red Beetroot Supplementation in Health and Disease. Clifford, Tom, ve diğerleri. 2015. 4, UK : Nutrients, 2015, Cilt 7. 2072-6643.
