Besinin Adı
Türkçe: Soğan
İngilizce: Onion
Latince: Allium cepa L.
Vatanı ve İklimi:
Soğanın ana vatanı Batı Asya ülkeleridir. Memleketimizde de her bölgede yetiştirilebilir. İnsanlar tarafından tüketildiği eski Mısırlılar zamanından kalan tarihi eserlerden anlaşılır. Soğan Amaryllidaceae familyası, Allium L. Türü içinde incelenir. Allium cepa’nin 3 önemli varyetesi bulunmaktadır.
Allium cepa var. Cepa: Dünyaya genel olarak yayılmıştır ve bu zamana kadar yemeklerimizde kullandığımız soğan türüdür.
Gün ışığı alması ve sıcaklık, soğan yetiştirmeyi sağlayan önemli iki etkendir. Bitkinin erken gelişme döneminde daha serin bir havaya gerek duyulmaktadır. Fakat baş kısmın büyümesi için sıcaklığın fazla olması gerekmektedir. Verimli, bereketli topraklar soğan yetiştiriciliğinde tercih edilir.
Bitkisel Özellikleri:
Soğanın kökleri gövde üzerinde ayrı ayrı bağlanmaktadır ve yaklaşık olarak toprağın 20-25 cm derinliğinde gelişir. Kökler ince, uzun görünümde ve beyaz renktedir. Yaprak ve kökün birleşme kısımda soğanın gövdesi bulunur. Yapraklar tam büyüklüğüne eriştiği zaman, gövdenin üstünde depo yaprakları oluşmakta ve bu yapraklar besin maddesi depolanır. Bu dönem içerisinde her bir yaprağın taban kısmı gelişmekte ve soğan yumrusunu oluşturmaktadır.
Çeşitlerine göre soğan başları değişik nitelikler taşımaktadır. Armut, yuvarlak, basık yuvarlak, çok basık yassı yuvarlak, uzunca yuvarlak, silindirik, konik ve topaç nitelikli olanları mevcuttur. Ayrıca, baş kısımlarının kabukları kahverengi, sarı, yeşil, mor ve kırmızı renklerinde olabilmektedir. İç kısmının eti ise beyaz, sarı, kırmızı ve yeşil renklerde yetişebilmektedir.
Faydaları ve/veya Zararları:
Allium ailesinin üyesi olması nedeni ile antioksidan özellik göstererek kansere karşı koruyucu bir görev üstlenmektedir. Antibiyotik, antiseptik, antimikrobiyal, antibakteriyel nitelikler taşıması nedeni ile çeşitli hastalık ve enfeksiyonlarda yarar sağladığı yapılan çalışmalarda görülmüştür. Kanın akışını arttırarak ateroskleroz, inme ve kalp krizine neden olan trombosit agregasyonunu önleyebilmektedir. Soğan, bağırsak ve gastrointestinal sistem sağlığı için de önem teşkil etmektedir. Özellikle ülser oluşumuna neden olan Heliobacter pylori ile de savaşabilmektedir. İnsülin üretimini destekleyen sülfür ve krom kaynağı olması nedeni ile insülin etkisinin düzenlenmesinde yararlı bir rol oynamaktadır. Artan yaş ile birlikte azalan kemik sağlığını arttırdığına yönelik çalışmalar da mevcuttur.
Soğan özellikle gebelik döneminde mide ekşimesine, yemek borusunda yanmaya neden olabilmektedir. Bunların yanı sıra bazı kişilerde gaz problemlerine de yol açabilmektedir. Bu nedenle tüketimi konusunda dikkatli olunmalıdır.
Bilgilendirme:
Soğanlar baş özelliklerine göre yazlık ve kışlık soğanlar olarak ayrılırlar.
Kışlık soğanlar sıkı başlı olup su oranı az, renkleri koyu, şekilleri basık, tatları acı olmasının yanı sıra uzun süre bekletilebilirler.
Yazlık soğanların ise, eti kalın olup, su oranı fazla, renkleri açık, şekilleri uzun, tatları tatlı olmasının yanı sıra kısa sürede tüketilmelidir.
Soğan dayanıklı bir sebzedir, uygun saklama koşulları sağlanırsa uzun süre saklanabilmektedir.
100 gram Soğan’ın besin değerleri:
| CHO (g) | Na (mg) | I | Vit. A (µg) |
| 4,9 | 3 | 1,8 | 1 |
| Protein (g) | K (mg) | F (µg) | Vit. C (mg) |
| 1,2 | 162 | 42 | 7,4 |
| Yağ (g) | P (mg) | Fe (mg) | Vit. B³ (mg) |
| 0,3 | 33 | 0,2 | 0,5 |
| Kalori (kkal) | Ca (mg) | Mg (mg) | Lif (g) |
| 27,7 | 22 | 10 | 1,4 |
University, T. (tarih yok). Know your onions:Peeling Powerpul Nutrition Benefits. Health and Nutrition Letter , 6.
