Süt Nedir? Faydaları Ve Zararları Nelerdir?

Besinin Adı
Türkçe: Süt
İngilizce: Milk
Latince: Lac

Özellikleri ve Çeşitleri:
Çok eski zamanlardan beri insanlar süt elde edebilmek için birçok hayvanı evcilleştirmiştir. Süt, canlı vücudunun büyüme ve gelişmesi için gereken birçok bileşeni içerir. Yeni doğan bebeklerde anne sütü, ilk 6 ay boyunca bebek için gerekli olan bütün besin ögelerini karşılar. Bebeklik döneminden sonra; çocukluk, ergenlik, yetişkinlik ve yaşlılık döneminde de vücudun birçok ihtiyacını karşılamaya devam eder. Günümüzde sıklıkla tüketilen peynir, yoğurt, kefir gibi sağlıklı yiyecekler de sütün fermente edilmesiyle üretilir. Kısacası süt; diyetimizin önemli bir yapıtaşıdır.

Çiğ sütün tür özelliklerini; yoğunluk, yağsız kuru madde, yağ içeriği, asitlik gibi değişkenler belirler. Bu özellikler, sütün sağıldığı hayvanın türüne göre değişiklik gösterir. Örneğin; manda sütünün yağ içeriği, inek sütünün yağ içeriğinin yaklaşık iki katıdır. Yağ oranı yüksek olan bir başka süt türü ise koyun sütüdür. Bunu keçi sütü takip eder. İnek sütünün yağ oranı ise, bu hayvanlara göre en düşük olandır. Tam yağlı inek sütünün yağ oranı yaklaşık yüzde 3’tür.

Faydaları ve/veya Zararları:
Süt, insan vücudu için elzem aminoasitler olan; lösin, izolösin, metiyonin, fenilalanin, lizin, triptofan, treonin ve valini içermekle birlikte, elzem olmayan aminoasitlerden de içerir. Bu aminoasiter genel olarak büyüme ve gelişmeyi sağlar. Aynı zamanda bağışıklık sistemini güçlendirir.

Sütün temel karbonhidrat kaynağı, süt şekeri olarak da adlandırılan laktozdur. İnek sütü yaklaşık %4,7 oranında laktoz içermektedir. Ayrıca az miktarda da olsa glikoz, galaktoz ve oligasakkarit de içermektedir.

Bunun yanı sıra vitamin bakımından da zengin bir besindir. A, E, D, K gibi yağda eriyen vitaminler sütün yağ tabakasında bulunduğundan, yağsız sütlerde bu vitaminlerin kaybı söz konusudur. Süt yağı %5 doymuş yağ asidi içerir, fakat kronik hastalıklar için olumlu etkileri olan; konjuge linoleik asit, bütirik asit, miristik asit gibi bileşenleri içerdiğinden sağlık açısından önemlidir.

Suda eriyen vitaminlerden riboflavin sütte bol miktarda bulunur. Ancak kontrolsüz ısı kullanımı, sütte vitamin kaybına neden olmaktadır.

Fosfor, kalsiyum, potasyum, çinko, magnezyum gibi mineraller açısından da iyi bir kaynak olsa da, demir açısından fakirdir. Aynı zamanda, bebeklik ve çocukluk döneminde, fazla tüketilen süt bireylerde demir eksikliğine neden olabileceği için gerekli miktarda tüketilmelidir.

Bilgilendirme:

• Türkiye’ye Özgü Beslenme Rehberi (TÜBER)’e göre; yetişkin bireylerin günde 2 porsiyon (200 ml), gebe ve emziren, menopoz sonrası kadınların, çocukların ve adölesanların günde 3-4 porsiyon (600-800 ml) süt tüketmesi önerilmektedir.

Süte uygulanan ısıl işlemin sıcaklığı ve süresi, sütün yapısını etkiler. Orta seviyede uygulanan ısı, proteinlerin geri dönüşlü denatürasyonuna sebep olur. Böylece sütün sindirimi kolaylaşır. Ancak, yüksek sıcaklıkta ve uzun süreli ısıl işlemlerde protein (özellikle lizin) ve vitamin kaybı gözlemlenir.

Laktoz intoleransı olan kişiler, laktozu parçalayan “laktaz” enziminin genetik bozukluk nedeniyle üretilememesinden ötürü laktozu sindiremez. Genel belirtiler laktoz içeren bir besin tüketildikten sonra görülen karın ağrısı, karın şişliği ve sulu diyaredir. Dolayısıyla, bu bireylerin laktozsuz süt veya fermente edilmiş süt ürünlerini tüketmeleri gerekmektedir.

• Toplumları süt tüketimine teşvik ve bilinçlendirmek amacıyla her yıl 21 Mayıs tarihi “Dünya Süt Günü” olarak çeşitli aktivitelerle kutlanmaktadır.

100 gram Tam Yağlı İnek Süt’ünün besin değerleri: