Besinin Adı
Türkçe: Bakla
İngilizce: Broad Bean
Latince: Vicia faba L.
Vatanı ve İklimi:
Yakın Doğu kökenli eski bir mahsul türü olan bakla, çoğunlukla Avrupa, Orta Doğu, Kuzey Afrika ve Çin’de yetişmektedir. Ülkemizin, Marmara, Akdeniz ve Ege bölgelerinde; 6 000 hektar alanda, 47 000 ton taze bakla, 18 000 hektar alanda, 33 000 ton kuru bakla üretimi yapılmaktadır. Taze bakla üretiminin en fazla olduğu şehirler; Bursa, Antalya, Mersin, Hatay, İzmir ve Aydın’dır. Bakla, ılıman iklim bitkisi olup, fasulye, bezelye ve börülceye kıyasla, soğuk havalara karşı daha dayanıklıdır. Çoğunlukla organik madde bakımından zengin tınlı topraklarda yetiştirilir.
Bitkisel Özellikleri:
Bir yıllık otsu bitki olan bakla, kazık köklüdür. Baklanın kökleri üzerinde, azot bakterilerinin de yaşadığı, çok fazla nodül bulunmaktadır. Nodüller, havadaki azotu, bitkinin kullanabileceği azotlu bileşiklere dönüştürür. Bakla bitkisinin boyu 60-100 cm civarındayken, gövdesi dört köşeli ve içi boştur. Bakla tohumları yaşken, yeşil renkte olup, kuruyunca kahverengi olmaktadır. Bir badıçta* 8 veya 10 tane tohum bulunabilmektedir. Sofralık olarak üretilen yerli bakla çeşitleri; Sakız, Arşın ve Sevilla baklasıdır.
Faydaları ve/veya Zararları:
İnsan ve hayvan beslenmesinde, bitkisel protein kaynağı olarak tüketilen baklanın, kurusunda % 20-36 oranında, yaşında ise % 5-7 oranında protein vardır. Bakla; nişasta, lif, kolin, lesitin, vitamin ve fosfor, potasyum, kalsiyum, kükürt, demir gibi mineralleri içerir. Tohumlarının % 51-68’i karbonhidratlardan oluşur.
Baklagillerden olan ve faba fasulyesi adıyla da bilinen bakla; Mısır‘da yaygın olarak tüketilen zengin folik asit kaynaklarındandır. Günlük diyette yetersiz folik asit alımı; megaloblastik anemi, spina bifida ve anensefali gibi nöral tüp defekti hastalıklarının ortaya çıkmasına sebep olmaktadır.
Favizm; bakla tüketiminden sonra, glukoz-6 fosfat dehidrojenaz (G6PD) eksikliği olan bireylerde ortaya çıkan akut hemolitik bir sendromdur. Genellikle 2-6 yaş arası erkek çocuklarda görülür. G6PD eksikliği olan bir bebeği emziren anne, bakla tüketmemelidir. Favizm belirtileri; baş dönmesi, baş ağrısı, göz sarılığı, hemolitik anemi, idrarda bilirubin ve G6PD eksikliği şeklinde özetlenebilir.
Bilgilendirme:
Baklagiller, dünyanın çeşitli bölgelerinde, günlük beslenmede önemli rol oynamaktadır. Ülkemizde sıklıkla tüketilen baklagiller; kuru fasulye, mercimek, nohut ve bakladır. Suda bekletme, pişirme, çimlenme gibi geleneksel yöntemler, baklagillerin besin kalitesini arttırmak için kullanılmaktadır. Bakla tazeyken veya bitki üzerinde tarlada kurutulduktan sonra toplanır. Kurutulmuş bakla yaygın olarak konserve edilirken, yeşil bakla endüstriyel olarak dondurulur.
Baklanın azot fiksasyonu yüksek olduğu için, toprak verimliliğini arttırmada, yeşil gübre olarak kullanılmaktadır. Tohum verimindeki artış, hem tahıl rezervini hem de çiftçilerin kârını arttırmaktadır. Bakla tarımını etkileyen ve ürün kayıplarına neden olan olumsuz faktörler bulunmaktadır.
100 gram Bakla’nın besin değerleri:
| CHO (g) | Na (mg) | I | Vit. A (µg) |
| 12,5 | 27 | 3 | 22 |
| Protein (g) | K (mg) | F (µg) | Vit. C (mg) |
| 7 | 360 | 12 | 33 |
| Yağ (g) | P (mg) | Fe (mg) | Vit. B³ (mg) |
| 0,5 | 95 | 2 | 2,8 |
| Kalori (kkal) | Ca (mg) | Mg (mg) | Lif (g) |
| 84,4 | 25 | 38 | 3 |
Bakanlığı, T. M. (2009). Bakla Yetiştiriciliği. Bahçecilik. içinde Ankara.
Hefni, M. E., Shalaby, M. T., & Witthöft, C. M. (2015). Folate Content İn Faba Beans (Vicia Faba L.)—Effects Of Cultivar, Maturity Stage, İndustrial Processing, And Bioprocessing. Food Science & Nutrition, 65-73.
Kesimci, T. G., Eken, C., & Kaymak, H. Ç. (2016). Bakla (Vicia faba) Çeşitlerinde Farklı Ekim Zamanlarının Kök Çürüklüğü Ve Solgunluk Funguslarına Etkisi . Mediterranean Agricultural Sciences, 93-97.
Koriem, K. M., & Arbid, M. S. (2018). Evaluating Of Β-Carotene Role İn Ameliorating Of Favism-İnduced Disturbances İn Blood And Testis. Journal of Complementary and Integrative Medicine.
Li, X., & Yang, Y. (2014). A Novel Perspective On Seed Yield Of Broad Bean (Vicia faba L.): Differences Resulting From Pod Characteristics. Scientific Reports.
Mahmoud, A. H., & Anany, A. M. (2014). Nutritional And Sensory Evaluation Of A Complementary Food Formulated From Rice, Faba Beans, Sweet Potato Flour, And Peanut Oil. Food And Nutrition Bulletin.
Okada, Y., & Okada, M. (1998). Scavenging Effect of Water Soluble Proteins in Broad Beans on Free Radicals and Active Oxygen Species. Journal of Agricultural and Food Chemistry , 401-406.
Pekşen, A., Pekşen, E., & Artık, C. (2006). Bazı Bakla (Vicia Faba L.) Populasyonlarının Bitkisel Özellikleri Ve Taze Bakla Verimlerinin Belirlenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 225-230.
Soyuncu, S., Bektaş, F., Işık, S., & Yigit, Ö. (2010). An Unusual Syncope Cause İn The ED: Favism. Human and Experimental Toxicology, 335–337.
