Besinin Adı
Türkçe: Oolong Çayı
İngilizce: Oolong Tea
Latince: Camellia sinensis
Vatanı ve İklimi
Camellia sinensis bitkisinin yapraklarından üretilir. Çin’in Fujian bölgesinde, Tayvan ve Japonya’da üretimi yaygındır. Oolong çayı nemli iklim koşullarını sever.
Bitkisel Özellikleri:
Dünyada yaklaşık %78 siyah, %20 yeşil çay ve %2’den az oolong çayı olmak üzere üç çay tipi üretilmektedir. Oolong çayı Camellia sinensis bitkilerinin, olgun yapraklarının kısmi oksidasyona tabi tutulmasıyla üretilir. Bu bitki beyaz ve açık pembe çiçeklere sahiptir.
Faydaları ve/veya Zararları:
Yeşil çay, çay yaprağında bulunan fenolik bileşiklerin enzimatik oksidasyonunu önlemek için ısıtma ve kurutma yoluyla; siyah çay fenolik bileşikleri tam olarak oksidasyona uğratarak; oolong çayı ise kısmi enzimatik oksidasyona uğratma yoluyla üretilir.
Oolong çayı üretiminde, oksidasyon derecesine göre fenolik bileşikler kısmen değişime uğramaktadır. Dolayısıyla hem önemli miktarda primer fenoliklerden olan kateşinleri, hem de sekonder fenoliklerden olan theaflavin ve thearubiginler gibi oksidasyon ürünlerini içerdiği için siyah çaya nazaran daha fazla antioksidan etki göstermektedir. Ayrıca, lipoksigenaz enzimini inhibe etme gücü yüksektir. Siyah ve yeşil çaydan daha güçlü antimutajenik etkiye sahiptir.
- Antioksidan, antimutajen ve antienflamatuar etkisi yüksek olan oolong çayının; kanser önleyici etkiye sahip olduğu, obeziteyi, diyabeti önleyici ve lipit düşürücü etkisi bulunduğu bildirilmiştir.
Yeşil çay yapraklarında bulunan fenolik ve alkaloid bileşikler, fermentasyon aşamasında değişime uğrarlar. Fermentasyon derecesine bağlı olarak çayın fenolik ve alkaloid bileşik kompozisyonu değişir. Oolong çayı üretimi sırasında orta seviyede enzimatik oksidasyona izin verilir. Yeşil çaya göre daha düşük, ancak siyah çaya göre daha fazla fenolik madde içerir.
Oolong Çayı’nın Obezite Üzerine Etkisi:
Oolong çayı tüketiminin obeziteyi önlemede etkili olabileceğini gösteren bilimsel çalışmalar yapılmıştır. Obezite, dünyada gittikçe artan hipertansiyon, hiperlipidemi, ateroskleroz ve diyabet gibi pek çok hastalığa yol açabilen bir sorundur.
- Han ve ark. (1999), yüksek oranda katı yağ içeren gıdalarla besledikleri farelerin diyetlerine oolong çay tozu (%5) eklemiş ve 10 hafta boyunca yüksek oranda katı yağ içeren diyetle beslenmelerine rağmen, oolong çayı verilen grupta obezite gelişmediği gibi, karaciğer yağlanması olmadığı da kaydedilmiştir. Bunun nedeninin de, kafein başta olmak üzere bileşiminde bulunan maddeler kaynaklı olduğu düşünülmektedir.
- Rumpler ve ark. (2001), erkeklerde oolong çayı tüketiminin yağ oksidasyonu ve metabolizma hızı üzerine etkisini incelemişlerdir. Sağlıklı 12 kişide çay tüketimini takiben 24 saat boyunca yaptıkları ölçümlerde, oolong çayının metabolik hızı ve yağ oksidasyonunu önemli düzeyde arttırdığını belirlemişlerdir.
Oolong Çayı’nın Diyabet Üzerine Etkisi:
Oolong çayının obezite önleyici etkisine paralel olarak, anti-diyabetik etkisi de birçok çalışmada ortaya konmuştur. Oolong çayında bulunan EGCG*, tanenler ve theaflavinler Tip 2 diyabet hastalarında insulin aktivitesini arttırmaktadır.
- Yaş ortalaması 61,2 olan ve 4,8 yıldan beri Tip 2 diyabet hastası olan 10 erkek ve 10 kadın hasta üzerinde oolong çayının etkisi incelenmiştir. Günde 15 g oolong çayı tüketimi sonucunda, 30 günde plazma glukoz seviyelerinin 229’dan 162,2 mg/dl’ye indiği, kandaki glukoz seviyesinin takibinde kullanılan fruktozamin seviyesinin de 409,9’dan 323,3µmol/L’ye düştüğü belirtilmiştir.
Kanser Üzerine Etkisi:
Oolong çayı antikanserojen özelliğe de sahiptir. Bu etkisi farklı mekanizmalara dayandırılmaktadır. Oolong çay ekstraktlarının birçok karsinojenin metabolizmasından sorumlu olan P450 ve glukuronosil transferaz enzimlerini indüklediği ve bu enzimlerin de detoksifikasyonda önemli olan glukuronit üretebildiği bildirilmektedir. Çay ekstraktları, elektrofilik mutajenleri yok etmek için bir nükleofil gibi davranarak kanseri önleyebilmektedir. Bir tür antioksidan olan kateşinlerin bazı durumlarda kanser hücrelerinin oluşumunu yavaşlattığı bilinmektedir.
- Kateşin bakımından zengin olan oolong çayı, bu özelliği ile çeşitli kanser araştırmalarına konu olmuştur.
Diğer Hastalıklar Üzerine Etkisi:
Önemli oranda antioksidan içeren oolong çayı, kardiyovasküler sağlık sorunlarına karşı kullanılabilir. Bu antioksidanlar, kötü kolesterol seviyesini düşürürken iyi kolesterolü yükseltir. Çayın bu özelliği, damar tıkanıklığına yol açan kolesterol birikimi engeller ve var olan plakların temizlenmesine yardımcı olur.
- İçerdiği polifenollerin bir diğer faydası ise; ağız ve diş sağlığını geliştirmesi ve diş çürüklerine karşı koruma sağlamasıdır.
Oolong çayı, vücuda zararlı toksinlerin atılmasına yardımcı olarak cildin görünümünü geliştirebilir. Ayrıca potasyum, kalsiyum, fosfor ve magnezyumdan zengindir. Çeşitli hastalıklara karşı vücudu güçlendirir. Son olarak; metabolizma hızını yükselterek yakılan kalori miktarını arttırır ve kilo kaybına yardımcı olabilir.
- Aşırı tüketimi, kafein içeriği dolayısıyla; mide bulantısı, baş dönmesi, çarpıntı ve uykusuzluğa sebebiyet verebilir.
Bilgilendirme:
Siyah çay tüm dünyada, yeşil ve oolong çaylar ise özellikle Asya ve Kuzey Afrika’da tüketilmektedir. Dünyadaki toplam çay üretiminin %78’ini siyah çay oluşturmakta ve %20 ile yeşil çay üretimi takip etmektedir. Üretimin %2’den azını oolong çayı oluşturmaktadır.
Yeşil çay üretiminde enzimatik oksidasyonu önlemek için, taze çay yaprağı buharlanır veya fırınlanır. Siyah çay fermantasyon aşamasında enzimatik olarak tam okside edilirken; oolong çayı üretiminde ise orta seviyede enzimatik oksidasyona izin verilir. Oolong çayının fermentasyon derecesi tüketici isteklerine bağlı olarak %20 -%60 arasında değişiklik gösterir.
Tat ve renk açısından siyah çay ve yeşil çay arasında yer almaktadır. Kuru maddenin yeşil çayda %30-42’sini, siyah çayda %3-10’nu ve oolong çayın da %8-20’sini kateşinler oluşturmaktadır. Oolong çayı, yeşil veya siyah çaydan daha güçlü antimutajenik aktivite göstermektedir.
- Kanser, obezite, kalp hastalığı, diyabet ve alerji karşıtı olduğu da rapor edilmiştir.
100 gram Oolong Çayı’nın besin değerleri:
| CHO (g) | Na (mg) | I | Vit. A (µg) |
| – | 50 | – | – |
| Protein (g) | K (mg) | F (µg) | Vit. C (mg) |
| – | 450 | – | – |
| Yağ (g) | P (mg) | Fe (mg) | Vit. B³ (mg) |
| – | – | – | – |
| Kalori (kkal) | Ca (mg) | Mg (mg) | Lif (g) |
| – | – | – | – |
Han, L. K., Takaku, T., Li, J., Kimura, Y., & Okuda, H. (1999). Anti-Obesity Action of Oolong Tea. International Journal of Obesity, 23(1), 98.
Koca, İ., & Bostancı, Ş. (2014). Oolong Çayın Üretimi, Bileşimi ve Sağlık Üzerine Etkisi. Türk Tarım–Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 2(3), 154-159.
