Fonksiyonel Besin ve Nutrasötik Nedir?

Fonksiyonel besin, vücudun ihtiyaç duyduğu temel besin öğelerini karşılamanın yanı sıra, metabolik fonksiyonlar ve insan fizyolojisine faydalı, hastalıklardan korunma ve sağlıklı bir yaşama ulaşma konusunda etkili, besin ve besin bileşenleridir. Fonksiyonel besinler; zenginleştirilmiş ürünler*, değeri arttırılmış ürünler*, mevcut bileşenlerinin değiştirilmesi, bu ürünlerin desteklenmesi şeklinde sıralanabilir.

Nutrasötik, hastalıkların önlenmesi ve tedavisinde, sağlığa faydaları bilimsel olarak kanıtlanmış, toksik etki göstermeyen, besin ekstresi desteğini ifade etmektedir. Nutrasötikler aynı zamanda, hem alışılmış besinleri, hem de, tablet, kapsül gibi farklı besin ve besin bileşenlerini de kapsamaktadır. Nutrasötiklere örnek olarak; çay, keten tohumu, soya fasulyesi, ekinezya, biberiye, ginkgo, sarı kantaron, domates, ginseng, sarımsak ve diyet lifi verilebilir.

• Fonksiyonel Bileşenler

Laktuloz: Galaktoz ve fruktoz (β-(-4) galaktosido-fruktoz) içeren, laktozdan türetilmiş, semisentetik* bir disakkarittir. Ayrıca, bağırsak mikroorganizmaları tarafından kolayca fermente edilen, pH’ın düşmesine yol açan, yüksek konsantrasyonlarda kısa zincirli yağ asitleri elde edilmesine yarayan bir disakkarit olarak tanımlanabilir.

Normal şartlarda doğada bulunmayan, birçok alanda kullanılan laktuloz; süt ürünlerinin ısıtılması sonucu, katalizatör olmaksızın, laktozun izomerizasyonuyla meydana gelmektedir. UHT sütte %0.5 oranında laktuloz bulunurken, pastörize sütte bulunmaz. Diğer prebiyotiklerin aksine laktuloz, esas olarak tıbbi bir ilaç olarak kullanılmaktadır.

Formulalarda* kullanıldığında, bebek florasının yetişkin florasına benzediğini ortaya koyan çalışmalar mevcuttur.

İnülin: D-früktoz polimeridir. Enginar, karahindiba, yer elması, soğan ve sarımsak yumrularında bulunur. İnülin, polimerizasyon derecesi 2-20 ila 2-60 arasında değişen β(beta) ve 2-1 bağlı fruktoz monomerlerinden oluşur. Beyaz ve tatsız bir madde olan inülin; sıcak tuzlu su içinde iyi, soğuk suda ise oldukça az çözünebilmektedir. Asitlerle hızla hidrolize olan inülin; nişastadan farklı olarak, iyot ile tepkimesinde sarı renk vermektedir.

İnülin ve oligofruktozsakkaritlerin, kan şekeri seviyesini dengede tuttuğunu ve sindirimi yavaşlattığını belirten çalışmalar literatürde mevcuttur.

Pektin: Kimyasal yapısı ‘’galakturonik’’ asit olan pektinler, hücre duvarlarında bulunan dallı zincirli polisakkaritlerdir. Galakturonik asit, arabinoz, galaktoz, ramnoz içeriği yüksek, orta laminede ve birincil duvarda bulunmaktadır. Fizikokimyasal özelliklerinden kaynaklanan yapısal karmaşıklıkları nedeniyle; hidrolazlar, liyazlar ve esterazlar dâhil olmak üzere, birçok farklı enzim tarafından değiştirilebilirler. Ayrıca pektin, jelleşme özelliğiyle, katkı maddesi olarak gıda endüstrisinde önemli bir yere sahiptir.

Bitki hücrelerinin içyapısında bulunan ve aynı zamanda iyi bir su tutucu olan pektin; meyve ve sebzelerde yüksek, tahıllarda ise düşük miktarda bulunur. Genel olarak besin kaynakları; kök sebzeler, baklagiller, elma, lahana ve tam tahıllardır. Gıda endüstrisinde, genellikle elma posası veya turunçgil meyve kabuklarından elde edilen ticari pektin preparatları, başta jel maddesi olmak üzere birçok alanda kullanılır.