Adiponektin Nedir? Etkileri Nelerdir? Hangi Hastalıklarla İlişkilidir?

Günümüzde hastalık kategorisinde ele alınan obezite, alınan enerjinin harcanan enerjiden fazla olması ile oluşur. Obezitede genel olarak, vücuttaki yağ miktarının artması sonucu, bazı hormonların dengesi bozulur ve tüm sistemin işleyişi olumsuz etkilenir.

Vücut yağ dokusunun belli başlı görevleri bulunmaktadır; bunların başında enerji depolama, yağda eriyen vitaminleri depolama ve fiziksel koruma gelir. Günümüzde yağ dokusu üzerine yapılan çalışmalardan sonra, yağ dokusunun enzim ve hormon kaynağı olmak, büyüme faktörü ve sitokin* üretmek gibi birçok işlevinin daha olduğu görülmüştür. Bu özellikleri ile yağ dokusu, enerji metabolizması üzerinde etkili olmaktadır.

Önemi saymakla bitmeyen yağ dokusundan, adipokin adı verilen aktif hücreler salgılanır. TNF-alfa, IL-6, resistin, leptin, adiponektin, vaspin, visfatin ve omentin adı verilen bu metabolitler; obezite, immün sistem, insülin ve glukoz metabolizması, iştah dengesi, kan basıncı üzerinde önemli görevlere sahiptir.

Adiponektin Vücutta Ne İşe Yarar?

Adipoz dokudan salgılanan adiponektin, tanımlanmış iki adiponektin reseptörüne (AdipoR1 ve AdipoR2) bağlanıp karaciğer, iskelet kası ve adipoz dokuyu içeren insüline duyarlı organlarda anti-diyabetik etkilerini gösterir. Ayrıca adiponektin, çeşitli vasküler disfonksiyonun* iyileştirilmesine de yardımcı olur.

Hepatik glukoz üretimini ve kan glukoz seviyelerini azaltan adiponektin, iskelet kasları tarafından glikoz ve yağ asitlerinin kullanımını arttırır. Adiponektin, inflamatuar sitokinleri ve oksidatif stresi azaltarak insülin direncinin iyileşmesini sağlar.

• Non-alkolik karaciğer yağlanması olan kişilerin, hastalık seyri ile adiponektin seviyeleri arasındaki ilişkinin incelendiği bir çalışmada; inflamatuar belirteçler ve tümör nekroz faktörü değerleri ile adiponektin arasındaki ilişkiye bakılmıştır. Hepatit şiddeti arttıkça adiponektin düzeylerinin düşüş gösterdiği görülmüştür.

Adiponektin konsantrasyonu, HDL* ve trigliserit metabolizması ile de ilişkilidir. Serum HDL kolesterolü arttıran ve trigiliseriti azalttığı görülmektedir.

• Yapılan birçok klinik çalışma; dolaşımdaki adiponektin seviyelerinin, obezite, tip 2 diyabet, hipertansiyon ve koroner arter hastalığında belirgin şekilde azaldığını göstermiştir.

Obezite ve Adiponektin İlişkisi Nasıldır?

Obez bireylerde azalan dolaşımdaki adiponektin konsantrasyonlarının, ateroskleroz, obezite ve metabolik sendrom ile ilişkili kardiyovasküler hastalıkların patogenezinde* önemli bir rol oynadığı düşünülmektedir.

• Obez kadınlardaki insülin direnci ile serum adiponektin düzeyleri arasında ilişkinin araştırıldığı bir çalışmanın sonucuna göre; insülin direnci yüksek olan kişilerde, adiponektin düzeyi oldukça düşük seyretmektedir. Aynı çalışmada, serum adiponektin düzeyinin, HDL kolesterol ile doğru orantılı arttığı ve trigliserit, insülin, bel çevresi, vücut kitle indeksi ve HOMA-IR değerleri ile negatif ilişkili olduğu bulunmuştur.

Adiponektin ve Damar Sağlığı

Günümüzde yapılan çalışmalar,  adiponektin düzeyinin arttırılarak, damar sağlığının korunabileceği ihtimalini araştırmaktadır. Kolesterol akışının artması gibi çeşitli moleküler anti-aterosklerotik özelliklere sahip olan adiponektinin, dolaşımdaki yüksek seviyelerinin ateroskleroza karşı koruyabileceği düşünülmektedir.

• Sıçanlar üzerinde yapılan bir çalışmada; adiponektinin, endotel hücre fonksiyonları üzerindeki etkisine bakılmıştır. Adiponektinin, oksidatif stresi azaltarak sepsisi* hafiflettiği ve apoptozu* azalttığı görülmüştür.

Yapılan çalışmalar, farmakolojik* etkinin, egzersizin, kalori kısıtlamasının ne kadar etkili olduğuna da değinmektedir. Kilo kaybı, egzersiz, beslenme faktörleri, anti-diyabetik ilaçlar, lipit düşürücü ilaçlar ve anti hipertansif ilaçların serum adiponektin seviyesinin artmasına etkisi olduğu düşünülmektedir.