Besinin Adı
Türkçe: Vanilya
İngilizce: Vanilla
Latince: Vanilla planifolia
Vatanı ve İklimi:
İlk kez Aztekler tarafından yetiştirildiği bilinen vanilya bitkisi; Meksika üzerinden Dünya’ya yayılmıştır. Vanilla planifolia, Vanilla pompona ve Vanilla tahitensis popüler olan ve yetiştiriciliği yapılan önemli vanilya türleridir. Genel olarak; Madagaskar vanilyası, Meksika vanilyası, Endonezya vanilyası, Tahiti vanilyası, Hindistan vanilyası, Guadeloupe vanilyası, Papua Yeni Gine vanilyası gibi yetiştirildiği yerlerin isimleri ile birlikte anılmaktadır.
Bitkisel Özellikleri:
Vanilya bitkisi; 700 cins ve 20 bin türü olan Orkide ailesine mensuptur. Yenilebilir meyve üreten tek gövdeli bitki türü olan vanilyanın, 100’ü aşkın cinsi bulunmaktadır. Yassı, etli ve sapsız yapraklara sahip olan vanilya bitkisinin meyveleri ise; yeşil, 15-20 cm uzunluğunda kapsüle benzeyen, iki uca doğru incelmiş fasulye görünümündedir.
Vanilya bitkisinin meyvesinde glikozit halinde bulunan vanilin; 4-hidroksi-3-metoksibenzaldehid kimyasal adıyla bilinmekte olup, beyaz renkli ve hoş kokusu olan bir maddedir. 
Vanilin doğal yollarla vanilya bitkisinden elde edilebildiği gibi, yapay yollardan da üretimi yapılabilmektedir. Kurutulan vanilya çubuklarının içinde ortalama %2 oranında doğal vanilin aroması bulunmaktadır. Madagaskar vanilyası ise vanilin oranı en yüksek olan vanilya çeşididir. Vanilya aromasının diğer ana uçucu bileşenleri arasında; fidroksibenzoik asit, p-hidroksibenzaldehit, p-hidroksibenzil alkol ve vanilil alkol bulunmaktadır.
Faydaları ve/veya Zararları:
Eski zamanlardan beri vanilyanın gaz giderici, afrodizyak ve antispazmotik etkisi bilinmektedir. Dismenore, spazm, ateş ve histeri tedavisinde de kullanılmıştır. Özellikle cilde sağlıklı bir görünüm sağlayıp, koruduğu bilinmektedir. Tıbbi özellikleri sayesinde ve çok değerli bir lezzet verici madde olmasının yanı sıra; gıda koruyucu ve besin maddesi olarak kullanılmak üzere iyi bir potansiyele sahiptir.
- Son yıllarda yapılan araştırmalarda vanilinin; antioksidan, antimikrobiyal ve antikarsinojenik etkiye sahip olduğu düşünülmektedir.
Vanilin ve vanilinin kimyasal yapısına benzeyen maddeler; gıdalarda bozulmaya neden olan farklı küf ve mayalara karşı çeşitli derecelerde antifungal aktivite göstermektedir.
Ayrıca tıbbi açıdan önemli olan maya tipi mantarlardan; Candida albicans ve Cryptococcus neoformans’a karşı antifungal etkisi de kanıtlanmıştır.
Bilgilendirme:
Vanilya özütlerinin lezzet kalitesi; kökenine, saklama koşullarına, özütleme yöntemlerine ve vanilya özütünün kendisinin yaşına bağlı olarak değişiklik göstermektedir.
Günümüzdeki doğal aromalardan biri olan vanilya; dikkat çekici bir pazar alanına sahip olup, alkolsüz içeceklere, likörlere, eczacılık ürünlerine, parfümlere, dondurmalara, çikolatalara ve keklere aroma vermek için kullanılmaktadır.
100 gram Vanilya’nın besin değerleri:
| CHO (g) | Na (mg) | I | Vit. A (µg) |
| 99,8 | 0 | 0 | 0 |
| Protein (g) | K (mg) | F (µg) | Vit. C (mg) |
| 0 | 2 | 0 | 0 |
| Yağ (g) | P (mg) | Fe (mg) | Vit. B³ (mg) |
| 0 | 0 | 0,3 | 0 |
| Kalori (kkal) | Ca (mg) | Mg (mg) | Lif (g) |
| 405,6 | 1 | 0 | 0 |
Deveci, B., & Deveci, B. (2018). Vanilya ve Vanilin ile İlgili Bilgi Düzeyinin Belirlenmesi: Gastronomi ve Mutfak Sanatları Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma. Journal of Tourism and Gastronomy Studies , 169-177 .
Ranadive, A. S. (1992). Vanillin and Related Flavor Compounds in Vanilla Extracts Made from Beans of Various Global Origins. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 1922-1924.
