Kelime anlamı olarak kahvaltı; Türk Dil Kurumu’na göre genellikle sabahları yenilen hafif yemek olarak tanımlanmaktadır. İngilizce’de sabah yenen ilk öğün olarak bilinmektedir. Etimolojisine bakıldığında ise; Break-fast açlığı kesen öğün olarak düşünülebilir ancak bu, bilimsel olarak pek yardımcı bir tanım değildir. Çünkü sabah uyanır uyanmaz ilk öğünün şekerli, sütlü kahve ile yapılması ile sabah uyandıktan sonra öğlen ilk öğünün bolonez soslu makarna ve şarapla yapılması arasında fark var mıdır? Hangisi kahvaltıyı tanımlar? Kahve tek başına kahvaltıdan sayılabilir mi? Bu yüzden sağlık alanında yürütülen çalışmalarda kahvaltının tanımı daha farklıdır. Genel olarak gündüz veya akşam fark etmeksizin en uzun açlık süresinden (uyandıktan sonra) sonra 2 saat içinde tüketilen öğün olarak düşünülmektedir. Ancak literatürde yapılan çalışmalara bakıldığında 11 farklı tanım bulmak mümkündür. Bu tanımların çoğu da kahvaltıyı saat 10:00’a kadar tüketilen öğün veya günlük aktivitelere başlamadan önce tüketilen öğün olarak tanımlamaktadır.
Kahvaltı Atlamanın Sağlığa Etkileri Nelerdir?
Son yıllarda kahvaltı yapmanın düşünüldüğü kadar önemli olmadığına dair tartışmalar ortaya çıkmıştır. Hatta kahvaltı atlamanın daha sağlıklı olduğuna dair görüşler dahi türemiştir. Ancak kahvaltı atlamanın, atlamamaktan daha sağlıklı olduğunu gösteren herhangi bir meta analiz çalışması yoktur. Aksine kahvaltıyı atlayanlar ile atlamayanların kıyaslandığı meta analiz çalışmalarında tip 2 diyabet ve kalp hastalıkları riski atlayanlarda daha yüksek bulunmuştur.
- 1998-2012 yılları arası çalışmaları inceleyen 74.194’ü tip 2 diyabetli 106.935 katılımcıyı içeren bir meta analiz çalışmasında; tip 2 diyabet riski ile kahvaltı atlama arasında istatistiksel olarak önemli pozitif ilişki saptanmıştır. Düzenli kahvaltı yapanlar ile yapmayanlar kıyaslandığında, yapmayanların tip 2 diyabet riskinde %15 ila %21 oranında artış gözlemlenmiştir. Aradaki ilişkinin ise sabah yemek tüketiminin doygunluk, düşük iştah ve iyi kilo kontrolüyle ilişkili olduğu düşünülmektedir.
- 96.175 katılımcıyı içeren 2019 yılında gerçekleştirilen güncel başka bir meta analiz çalışmasında da kahvaltıyı atlayanlarda tip 2 diyabet riski anlamlı olarak daha yüksek saptanmıştır. Haftada 4-5 gün kahvaltı atlayan katılımcılarda tip 2 diyabet riskinin %55, haftada 1 gün atlayan katılımcılarda ise tip 2 diyabet riskinin %6 daha yüksek olduğu saptanmıştır.
- Kahvaltı atlamanın kalp sağlığı üzerine etkisini inceleyen çok fazla çalışma bulunmamaktadır. 2019 yılında gerçekleştirilen güncel bir meta analiz kalp hastalığı ve kahvaltıyı atlama arasındaki ilişkiyi inceleyen ilk çalışmadır. 8 çalışmanın incelendiği 284.484 katılımcıyı içeren meta analiz çalışmasında; kahvaltıyı atlayanlar ile kalp hastalığı riski arasında anlamlı bir ilişki saptanmıştır. Buna sebep olabilecek mekanizma net olarak anlaşılamamış olsa da; kahvaltı yapmamanın açlığa sebep olmasının, günün kalanında gereğinden çok yemek yemenin, kilonun, insülin direncinin, artmış kan basıncının, hipotalamik-hipofizer-adrenal aksın* aşırı aktivitesinin, lipit seviyelerindeki değişikliğin neden olabileceği düşünülmektedir. Kalp krizi ile kahvaltı atlama arasındaki ilişkiyi inceleyen yalnızca bir çalışma olması sebebiyle kesin kanıya varmak için daha çok çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır.
Kahvaltı Atlamak Kiloyu Etkiler mi?
Kahvaltı atlayanlar ile atlamayanların kıyaslandığı 2019 yılına ait güncel meta analiz çalışmasında; kiloya etki bakımından anlamlı bir fark bulunamamıştır. Yani son yıllarda konuşulan kahvaltı atlamak insanlarda kilo kaybına neden olur görüşünü destekleyen bir kanıt bulunmamaktadır. Ancak yine aynı çalışmada kahvaltı yapanların kahvaltı atlayanlara kıyasla günde 260 kcal daha çok kalori aldığı belirlenmiştir.
Sonuç Olarak;
Yapılan çalışmalar kahvaltı atlamanın tip 2 diyabet ve kalp hastalıkları riskini arttırdığını göstermektedir. Diyet bireysel olmakla birlikte kahvaltı yapmak, kahvaltıyı atlamaktan daha sağlıklıdır. Ayrıca kahvaltı atlamak daha sağlıklıdır, zayıflatır görüşünü destekleyen bir kanıt bulunmamaktadır. Kilo kontrolü için zayıflama diyetlerinde kahvaltı günlük kalori dengesi açısından önem taşımaktadır. İşin uzmanı diyetisyenlere danışılmalıdır.
Betts, J. A., Chowdhury, E. A., Gonzalez, J. T., Richardson, J. D., Tsintzas, K., & Thomson, D. (2016). Is breakfast the most important meal of the day? Nutrition Society, 75, 464-474.
Bi, H., Gan, Y., Yang, C., Chen, Y., Tong, X., & Lu, Z. (2015). Breakfast skipping and the risk of type 2 diabetes: A meta-analysis of observational studies. Public Health Nutrition.
Brikou, D., Zannidi, D., Karfopoulou, E., Anastasiou, C., & Yannakoulia, M. (2016). Breakfast consumption and weight-loss maintenance: results from the MedWeight study. British Journal of Nutrition, 115, 2246–2251.
Demir, E. A., Gergerlioğlu, H. S., Nurullahoğlu Atalık, K. E., Yerlikaya, F. H., & Öz, M. (2017). Hipotalamik-Hipofizer-Adrenal Aks Üzerine Sisplatin ve Kurkuminin Etkileri. Genel Tip Dergisi, 27(1), 28–32.
Sievert, K., Hussain, S. M., Page, M. J., Wang, Y., Hughes, H. J., Malek, M., & Cicuttini, F. M. (2019). Effect of breakfast on weight and energy intake: Systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials. BMJ (Online), 364, 142.
Takagi, H., Hari, Y., Nakashima, K., Kuno, T., & Ando, T. (2019). Meta-Analysis of Relation of Skipping Breakfast With Heart Disease. American Journal of Cardiology, 1-9.