Kısa sürede tüm dünyayı etkisi altına alan, milyonlarca insanı etkileyen, yüz binlerce kişinin ölümüne neden olan Koronavirüs (COVİD-19)’ün henüz kanıtlanmış etkin bir tedavi şekli, aşısı ya da ilacı bulunamamıştır. Maske, mesafe ve temizlik bu virüsü önlemenin şu an için en etkili yoludur. Bağışıklık sisteminin gücü, hastalığın şiddetinin önemli belirleyicilerinden biridir.
Vitamin ve minerallerin diyet yoluyla yeterli miktarda tüketimi, bağışıklık sisteminin düzgün çalışmasını sağlamak için oldukça önemlidir. Genellikle C, D, A, E, B6, B12, çinko (Zn), selenyum (Se) gibi mikro besin ögelerinin düşük seviyeleri veya alımları viral enfeksiyonlar sırasında olumsuz klinik sonuçlarla ilişkilendirilmiştir.
COVİD-19 hastalığı sırasında bağışıklık sistemini desteklemek için diyetle daha yüksek D, C, E vitamini, çinko ve omega-3 yağ asidi alımının hastalığın seyri açısından faydalı olabileceği bildirilmiştir.
D vitamini:
D vitamini solunum epitelinde antimikrobiyal peptitlerin üretimini destekleyerek viral enfeksiyonlarda semptomların şiddetinin azalmasına yardımcıdır. Toplamda 20,966 deneğin katıldığı sekiz gözlemsel çalışmayı inceleyen meta analizde düşük D vitamini seviyesine sahip olanların kişilerin pnömoni riskinde artış olduğu kaydedildi.
Güney Kore’de yapılan bir çalışmada, COVİD-19’lu hastalarla kontrol grubu kıyaslandığında D vitamini önemli ölçüde daha düşük bulunmuştur. Hafif (pnömonisi olmayan) COVİD-19’lu hastalarda D vitamini eksikliği %66.7 iken şiddetli (mekanik ventilatöre bağlı) COVİD-19’lu hastalarda D vitamini eksikliği %80 oranında bulunmuştur.
İsrail’de yapılan bir çalışmada da Güney Kore’deki çalışmayı destekler nitelikte plazma D vitamini düzeylerinin COVİD-19 enfeksiyonu için, özellikle hastaneye yatış riskleri için demografik özelliklerden ve tıbbi koşullardan bağımsız olarak potansiyel bir risk faktörü olabileceği sonucuna varılmıştır.
C vitamini:
Tüberküloz ve pnömoni gibi akut solunum yolu enfeksiyonlarında plazma C vitamini konsantrasyonun azaldığı, yaşlı hastalarda C vitamini uygulamasıyla pnömoninin şiddeti ve süresinin azaldığı gözlenmiştir.
İnterlökin-10 (IL-10) COVİD-19 için kritik olan inflamasyonu kontrol eder. Günde 1 gr C vitamini alımının periferik kan mononükleer hücreleri tarafından IL-10 salgılanmasını arttırdığı gözlenmiştir.
Şiddetli semptomları olan 50 Çinli hastaya uygulanan yüksek doz C vitamini takviyesinin faydalı etkileri olduğunu gösteren yayınlar mevcuttur ancak daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır.
Yapılan çalışmalarda yüksek doz intravenöz C vitamini infüzyonlarının (örn; 200mg/kg/gün, 4 doza bölünmüş) yoğun bakım ünitesinde kalış süresini %7.8 oranında kısalttığı bildirilmiştir. Buna ölüm hızında önemli bir azalma da eşlik etmiştir. Bu deneyim, şiddetli influenza hastaları arasında yeniden kullanımını arttırdı. Diyet antioksidanlarının mekanik ventilasyon alan hastalarda oksidatif strese bağlı akut inflamatuar akciğer hasarını azalttığı gösterilmiştir. Ek olarak, oral Cvitamininin (günde 6 g) viral enfeksiyon riskini azaltabildiği veya semptomları iyileştirdiği belirtilmektedir.
E vitamini:
E vitamini ve selenyum minerali; T hücrelerinin sayısını arttırmak, mitojenik lenfosit yanıtını arttırmak, IL-2 sitokin salınımını arttırmak, NK hücre aktivitesini arttırmak ve enfeksiyon riskini azaltmak için antioksidan etki gösterir. Selenyum ve E vitamini takviyelerinin solunum yolu enfeksiyonlarına karşı direnci arttırdığı gösterilmiştir. COVİD-19 ‘lu hastaların bu antioksidan besin maddelerini yeterli almaları teşvik edilir.
Çinko:
Çinko, viral enfeksiyonlar sırasında doğuştan gelen ve edinilmiş bağışıklığı geliştirme yeteneğine sahiptir. Çinko desteğinin şu anda araştırılmakta olan hidroksiklorokin gibi diğer tedavilerin etkinliğini arttırabileceği bildirilmiştir.
Selenyum:
COVİD-19 enfeksiyonunda enfeksiyon şiddeti ile T hücre disfonksiyonu ve doğal öldürücü bağışıklık hücresi (NK) disfonksiyonu arasında bir ilişki vardır. Selenyum eksikliği olan hastalarda T hücresi ve NK hücresinde azalma olduğu ileri sürülmektedir. Bu nedenle, ciddi COVİD-19 vakalarında selenyum eksikliği göz önünde bulundurulmalıdır. Güney Kore’de yapılan çalışmada; hafif semptomları olan COVİD-19’lu hastalarda selenyum eksikliği %44 iken, şiddetli semptomları olan COVİD-19’lu hastaların selenyum eksikliği %100 olarak kaydedilmiştir.
Son kanıtlar; besin desteğinin COVİD-19 hastalarında destekleyici bir rol oynadığını vurgulamaktadır.
Shakoor H, Feehan J, Al Dhaheri AS, Ali H, Platat C, Ismail LC, Apostolopoulos V, Stojanovska L, Immune-boosting role of vitamins D, C, E, zinc, selenium and omega-3 fattyacids: Could they help against COVID-19?,Maturitas,143,1-9.
Barazzoni R, Bischoff SC, Breda J, Wickramasinghe K, Krznaric Z, Nitzan D, Pirlich M,Singer P,(01.06.2020), ESPEN expert statements and practical guidance for nutritional management of individuals with SARS-CoV-2 infection, Clinical Nutrition,39,1631-1638.
Cheng, R. Z. (2020). Can early and high intravenous dose of vitamin C prevent and treat coronavirus disease 2019 (COVID-19)?. Medicine in Drug Discovery, 5, 100028.
Rahman MT, Idid SZ,(26.05.2020), Can Zn Be a Critical Element in COVID-19 Treatment?, Biol Trace Elem Res.
Merzan E,Tworowski D, Gorohowski A, Vinker S, Cohen AG,Green I, Morgenstern MF, Low plasma 25(OH) vitamin D level is associated with increased risk of COVID‐19 infection: an Israeli population‐based study(23.07.2020).
