Zayıflık ve Beslenme Tedavisi

Günümüzde şişmanlık, daha çarpıcı ve popüler bir konu olarak ele alınsa da, hiç şüphesiz zayıflık da bir o kadar göz ardı edilmemesi gereken önemli bir sağlık sorunudur. Vücut ağırlığının, boy uzunluğuna oranının düşük olması sonucu ortaya çıkan, ideal beden kitle indeksinin veya persentil seviyelerinin altında olması ile kendini belli eden, uzun süren enerji dengesizliği ile baş göstermeye başlayan, yağ dokusunun diğer vücut dokularına oranının azlığı ile karakterize olan bir rahatsızlık olan zayıflık için; özellikle büyümekte olan çocuklar, gençler, kronik hastalığı veya enfeksiyonlara yatkınlığı olanlar, ağır işlerde çalışanlar, yaşlılar, sık sık doğum yapan ve emzikli kadınlar vb. kişiler risk grupları arasında yer almaktadır.

Zayıflığa Neden Olan Etkenler Nelerdir?

Diyetle alınan enerjinin, harcanan enerjiden az olması, diyetin kalite ve miktar yönünden yeterli içerikte olmaması, hormonal dengesizlikler, tiroid hastalıkları, sindirim sistemi bozuklukları, enfeksiyon ve parazitler, dolaşım bozuklukları, alınan besinlerin vücut tarafından kullanılamaması, okul çağındaki çocukların besin değeri düşük besinleri alıp tüketmeleri, besin gereksinimleri ve besin içerikleri konusundaki bilgisizlik ve bilinçsizlik, yoksulluk, yeterli ve dengeli beslenme alışkanlıklarının oluşturulamaması, yemek aralarında tüketilen çeşitli atıştırmalıklar, yanlış uygulanan zayıflama diyetleri, çeşitli psikolojik sorunlar vb. durumlar zayıflığa yol açabilmektedir.

Önemli bir halk sağlığı problemi olan zayıflığa; ailelerin çocuklara karşı gösterdiği yeme tutum ve çabaları ile, çocukların cinsiyet farklılıklarına göre ebeveynler tarafından ayrıştırılmaları da neden olan etkenler arasında açıklanmaktadır. Bu durum, çocukların ileriki dönemde yeme alışkanlıklarını da etkilemektedir.

Sigara kullanımı da zayıflığa yol açan nedenler arasında gösterilebilir. Tüm bunlara ek olarak, ailevi tutumlar, arkadaş çevresi nedeni ile ergenlik döneminde görülen zayıflığın ileri yaşlarda görülen zayıflığa yol açtığını gösteren çalışmalar mevcuttur.

Zayıflığın Yol Açtığı Sorunlar Nelerdir?

Özellikle büyüme döneminde görülen zayıflık, vücut dokularındaki enerji yetersizliği sonucunda büyüme geriliği ile seyredebilmektedir. Zayıf olan kişilerde; vücut direnci olumsuz etkilenerek düşmekte, enfeksiyonlara ve hastalılara yatkınlık artmakta, iyileşme süresi uzamakta ve zorlaşmaktadır. Çalışma verimi ve iş kalitesi düşmekte, özellikle ağır işte çalışan işçiler ve spor yapan kişilerde hareketlerin kısıtlanmasına sebep olabilmektedir. Ayrıca; üreme, doğurganlık problemleri, düşük doğum gibi sorunlara da yol açabilmektedir.

Harcadıkları kadar enerji almayan emzikli kadınlarda da zayıflama görülebileceğinden, süt verimi olumsuz etkilenebilmekte ve hatta düşebilmektedir. Menopoz sonrası kadınlarda osteoporozis riskinde artış gözlemlenebilmektedir.

Zayıflık sonucu oluşan deri altı yağ tabakası azlığı, yetersizliği nedeni ile soğuğa adaptasyon zorlaşmaktadır. Daha çabuk yorgunluk ortaya çıkabilir, zekâ puanı düşebilir, anemi, diş problemleri görülebilir.

• Unutulmamalıdır ki; aşırı zayıflık da, aşırı şişmanlık kadar, yaşam süresini kısaltabilen önemli bir sağlık sorunudur.

Zayıflıkta Tıbbi Beslenme Tedavisi

İlk olarak atılması gereken adım, zayıflığa neden olan etkenin belirlenmesine ve tedavisine yönelik olmalıdır. Daha sonra, kişinin beslenme öyküsü alınmalı, kişisel bilgileri, cinsiyeti, işi, yaşı, mesleği vb. başlıkları atlanmayarak ve değerlendirilerek, kişiye özgü bir parmak izi eşsizliği ile tıbbi beslenme tedavisi oluşturulmalıdır.

Diyet içeriği; harcanan enerji miktarından daha fazla, protein kalitesi yüksek olacak ve günlük gereksinme ile vitamin ve mineral artışını karşılayacak nitelikte olmalıdır. Besinler, enerji besin öğeleri bakımından yüksek kaliteli ve enerji içerikli, hacimce az ve düşük, kolay sindirilebilir özellikte olmalıdır. Yemekler; görünüş, renk, uyum, tat, koku, kıvam, ısı derecesi bakımından tüketime uygun ve iştah arttırıcı nitelikte olmalıdır. Yağların midede kalış süresinin uzun olması nedeni ile, yağlı besinler tokluk süresini arttırmaktadır. Bu nedenle zayıf kişilerin diyetleri; yağlı besinler, kızartılmış yiyecekler içermemelidir. Yemekler mümkün olduğunca suda, fırında, ızgarada pişirilmelidir. Yemek aralarında ya da sırasında fazla miktarda sıvı alımı; tokluk hissi, mide bulantısı vb. problemleri arttıracağından yemek sırasında fazla sıvı alınmamalıdır. Yemeklerin ve yemek yenen yerlerin temizliğine özen gösterilmelidir.

Zayıflık arayışı ve yeme bozukluklarının giderilmesinde;

• doğru politikalar uygulanmalı ve oluşacak sağlık tehdidi konusunda halk bilinçlendirilmeli,
• kilo kaybından ziyade, ideal kilonun sağlanmasına ve devamlılığının sürdürülmesine yönelik çalışmalar yapılmalı,
• tüketici bilinçsiz uygulanan diyet programları ve zararlı ilaçlardan korunmalı,
• halk her konuda bilinçlendirilmeli,
• sosyokültürel, ekonomik farkların kaldırılmasına yönelik uygulamaların geliştirilmesi amaçlanmalı,
• çocuklar arasında cinsiyet ayrımı yapılarak, çocukların cinsiyetine göre ayrıcalıklı beslenmemesi gerektiği önemle vurgulanmalı ve bu durumun önüne geçilmesi sağlanarak, her çocuğun, cinsiyeti ne olursa olsun özel bakıma ve korunmaya ihtiyacı olduğu gerçeği unutulmamalıdır.

Zayıflık, sanılanın aksine, önemli ve pek çok komplikasyonu olan bir sağlık sorunudur. Asıl önemli olan ve gerçekleştirilmesi gereken; ideal bir vücut ağırlığı, beden kitle indeksi ve vücut kompozisyonuna sahip olunmasıdır.

• “Her şeyin fazlası da, azı da zarar” düşüncesi benimsenmeli ve sağlıklı bir hayata, vücut dengesini sağlayarak sahip olunacağı bilinciyle, diyetisyen eşliğinde, yeterli ve dengeli beslenme düzeni oluşturulmalıdır.