Merak ettiği çeşitli nesneleri sürekli olarak topladığı bilinen saksağan kuşunun Latince adı olan Pica pica (magpie)’dan türetilen pika, besleyici değerden yoksun gıda olmayan maddelerin en az bir aylık bir süre boyunca sürekli tüketilmesi olarak tanımlanmaktadır. Ancak kültürel açıdan dünyanın bazı bölgelerinde besleyici olmayan maddelerin bilinçli olarak da tüketildiği bilinmektedir (1,2).
Ana tetikleyiciler maddenin tadı, can sıkıntısı, merak veya psikolojik gerginlik olarak saptanmıştır (2). Bireyler toprak/kil (jeofaji), kum, taş (litofaji), buz (pagofaji), nişasta (amilofaji), cam (hiyalofaji), saç (trikofaji), kül, kömür, çimen, tebeşir, sabun (sapofaji), alçı, boya parçaları, kâğıt (ksilofaji), dışkı (koprofaji), kusmuk (emetofaji), ip, düğme, kurşun kalem, madeni para, izmarit, kahve telvesi, sigara, bez, bebek pudrası ve yumurta kabukları gibi maddeleri tüketmektedir. Koprofaji ve emetofaji tipik olarak nöropsikiyatrik bozukluğu olan kişilerde görülmektedir. Jeofaji ve amilofaji ise en yaygın pika türleri arasındadır (3,4).
Pika Kimlerde Görülür ve Zararları Nelerdir?
Beyazlara göre zencilerde daha yüksek oranda görülen pika sendromu genellikle 18 ay ile 6 yaş arasındaki çocuklarda görülmektedir (3). Pikanın nedenleri bilinmemekle birlikte, stres, kültürel faktörler, öğrenilmiş davranış, düşük sosyoekonomik durum, altta yatan akıl sağlığı bozukluğu, beslenme yetersizliği (demir eksikliği vb.), çocuk ihmali, gebelik, epilepsi ve ailevi psikopatoloji risk faktörleri arasındadır (1).
Pika, genel olarak hamilelik döneminde ve çocukluk çağında görülmekle birlikte zihinsel engelli hastalarda da sık görülen bir yeme bozukluğudur. Gebelerde ve çocuklarda, durum herhangi bir komplikasyon olmaksızın kendiliğinden kaybolabilirken, zihinsel engelli bireylerde yıllarca sürebilmektedir. Pika uzun vadede bağırsak tıkanıklığına, bezoar oluşumuna, diş yaralanmasına, elektrolit dengesizliğine ve hatta toksisiteye neden olabildiği gibi hamilelik esnasında fetüsü olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Kir ve boyanın yutulması enfeksiyon ve ağır metal zehirlenmesi ile sonuçlanabilmektedir (1,4).
Pika Nasıl Tedavi Edilir?
Pikanın tedavisi için herhangi bir özel ilaç henüz bulunmamaktadır. İstenen maddeye maruziyeti azaltmak için erişimi azaltmak veya benzer bir dokuya sahip uygun bir ikame sağlamak gibi stratejiler kullanılmalıdır. Davranışsal ve engelleme (aversiyon) terapisi, zihinsel engelli hastalarda etkili olabilir. Davranış değişikliği, istenmeyen davranışı diğer faaliyetlere yeniden yönlendirerek, hastayı pikadan uzaklaştırmak için kullanılan bir stratejidir. Besin ögesi eksikliği tespit edildiğinde demir, çinko gibi besin takviyeleri sağlanmalıdır (1).
Pika, hekim, psikiyatrist/psikolog, sosyal hizmet uzmanı, davranış terapisti ve diyetisyenden oluşan multidisipliner bir ekip ile hastaların kültürel, sosyal geçmişlerine dikkat edilerek yargılayıcı olmayan bir şekilde tedavi edilmelidir. Hasta eğitimi hayati önem taşımaktadır. Bazı popülasyonlarda pikanın yaygın olmasının başlıca nedeni, bireylerin sağlıklı beslenme alışkanlıkları konusunda herhangi bir bilgisinin olmamasından kaynaklanmaktadır. Bu durumda ebeveynler bir diyetisyen tarafından eğitim almalı ve çocuklarına besleyici olmayan maddeleri yutmanın zararlarını anlatmalıdır (1).
2. Treasure, J., Duarte, T. A., & Schmidt, U. (2020). Eating Disorders. Lancet, 395, 899–911.
3. Leung, A. K., & Hon, K. L. (2019). Pica: a common condition that is commonly missed-an update review. Current pediatric reviews, 15(3), 164-169.
4. Rodrigues, N., Shih, S., & Cohen, L. L. (2019). Pica in Pediatric Sickle Cell Disease. Journal of Clinical Psychology in Medical Settings, 1–10.
