Besin Takviyesi Nedir? Kullanmak Sağlıklı Mıdır?

Diyet takviyeleri; vitaminler, mineraller, bitkiler, aminoasitler ve enzim gibi bazı maddeler içeren; tablet, kapsül, jel, toz ve sıvı gibi çeşitli formlarda satılan preparatlar besin takviyesi (suplement) olarak adlandırılır. Bazı takviyeler, vücudun fonksiyonu için gerekli yaşamsal maddelerin yeterli alımının sağlanmasına yardımcı olurken, bazıları ise hastalık risklerinin azaltılmasını sağlayabilir. Fakat bu takviyeler öğünlerin yerini tamamen almamalıdır. Diyette çeşitli yiyeceklerin tüketildiğinden emin olunmalıdır.

Besin takviyelerinin ilaçlardan farklı olarak; hastalıkların teşhis ve tedavisi, önlenmesi ve durumu iyileştirme amaçlarıyla pazarlanmasına izin verilmemektedir. Takviyelerde; yüksek kolesterolü düşürdüğü, kalp hastalığını tedavi ettiği vb. ifadelerin bulunması yasal değildir.

Besin takviyesi alan pek çok kişi, ne kadar fazla kullanırsa o kadar fayda göreceğini düşünerek, bu takviyeleri bilinçsizce alabilmektedir. Sonuçta, daha fazla para harcanmakta ve en kötüsü sağlıklarını da tehlikeye atmaktadırlar. Örnek verilecek olursa; C vitamininin kandaki seviyesi maksimuma ulaştığında (200 mg/gün alım), vücut fazla miktarı atabildiğinden, C vitamini toksisitesi sık görülmez. Fazla miktarda A vitamini alımı ise, yağda çözündüğü ve dolayısıyla vücutta kaldığı için toksik seviyeye daha kolay ulaşır. (Hamilelikte çok miktarda A vitamini alımı, fetüste doğum kusurlarına sebep olmaktadır).

• Araştırmalara göre; yüksek dozda vitamin ve mineral suplementi kullanılması, kalp hastalıklarında da istenmeyen sonuçlara yol açabilir.

• Akciğer kanser riski olan kişiler takviyeden kaçınmalıdır. Örneğin; beta karoten takviyesi (günde 60-120 mg’lık dozlarda) kardiyovasküler ölümler dahil olmak üzere, tüm ölüm nedenleri içinde artış göstermektedir.

Vitamin ve mineralleri yiyeceklerden temin etmek, takviye olarak almaktan daha iyi bir yoldur. Meyve ve sebzeler, kepekli tahıllar, az yağlı süt ve süt ürünleri ile tuzsuz kuruyemişlerden zengin bir diyet, hastalık riskinin azaltılması ile yakından ilişkilidir. Tüketilen öğünlerde besin çeşitliliğini sağlamak, besinlerden faydalanma düzeyini artıracaktır. C vitamininin demir emilimini artırıcı yöndeki etkisi ya da kurubaklagillerin tahıllarla birlikte tüketilerek protein kalitesinin artırılması buna örnek verilebilir.

Ek olarak; kuruyemişler, tohumlar, bitkisel yağlar, yeşil yapraklı sebzeler ve zenginleştirilmiş tahılların E vitamini içeriği yüksektir. Folat (folik asit) ise; portakal suyu, ıspanak, marul, brokoli, yer fıstığı, avokado, zenginleştirilmiş tahıl ürünleri, takviye edilmiş kahvaltılık tahıllarda bulunabilir.

• Tedavi sürecinin ekonomik açıdan bireyleri zorlayabilmesi, tedaviye ve modern tıbba ulaşmanın önündeki engeller,
• Bireyler arasında “kendini tedavi etme, iyileştirme” isteğindeki artışlar (Örneğin, ABD’de yapılan bir araştırmada, kullanım nedenleri arasında hafıza kaybının önlenmesi, eklem ağrılarının geçmesi ve yorgunluğun azaltılması sık görülmüştür.)
• “Doğal olandan zarar gelmez” algısı,
• Yaş artışı ile birlikte süregelen hastalıkların sık görülmeye başlanması,
• Önlem amaçlı kullanımlar,
• Kolay ulaşılabilirlik,
• Raf üstü satışlar ve internet satışları,
• Yazılı ve görsel basın organları vb.

Ayrıca, kadınların erkeklerden daha fazla besin takviyesi kullandığı araştırmalarla belirlenmiştir

• Düzensiz kötü beslenme alışkanlıkları varsa,
• Günlük enerji alımı 1500 kkal’den az ise,
• Gebelikte (özellikle folik asit),
• Fast food beslenme alışkanlıkları,
• Vejetaryen veya veganlık (hayvansal yiyecekler yemiyorsa),
• Kansızlık (anemi),
• Bazı besinlere karşı alerji veya intolerans varlığı,
• Sigara ve alkol tüketimi,
• Menstrüal kanamaların fazla ve yoğun olması,
• Hastalık ve iyileşme süreçlerinde vitamin-mineral suplementi kullanımına ihtiyaç duyulabilir.

• Bu durumlar da dahil olmak üzere, besin takviyesi kullanımlarından önce, mutlaka diyetisyen’e danışılmalıdır.