Yunanca orthos (doğru) ve oreksis (iştah) sözcüklerinden türetilen ortoreksiya terimi ilk kez 1997 yılında Amerikalı doktor Steven Bratman tarafından kullanılmıştır. Ortoreksiya nervoza, takıntı derecesinde “sağlıklı” diyetlere odaklanarak yetersiz beslenen kişileri tanımlamaktadır (1).
Beslenme veya sağlık bilimleri alanında eğitim alan bireylerin sahip oldukları beslenme bilgisi, takıntılara sebep olabilmektedir. Ortorektik eğilimin yüksek olduğu gruplar arasında; profesyonel sporcular, performans sanatçıları, hekim, hemşire ve diyetisyen gibi sağlık çalışanları yer almaktadır (2-5).
Ortoreksiya Nervozanın Zararları Nelerdir?
Sağlıklı beslenme takıntısının psikolojik baskı oluşturması sebebiyle ortorektik bireyler, sağlıksız yiyecekleri tüketmektense kendilerini aç bırakmayı tercih etmektedirler (6). Bu durum ortorektik bireylerde; anoreksiya nervoza yeme bozukluğundaki gibi çeşitli beslenme eksikliklerine, tıbbi komplikasyonlara (örn. anemi, osteopeni, pansitopeni, hiponatremi, metabolik asidoz ve bradikardi) ve vücut ağırlığının azalmasına yol açabilmektedir (4,7). Ortorektik bireylerde hem yetersiz beslenmeden kaynaklı tıbbi komplikasyonlar hem de sağlıklı beslenme takıntısı bireylerin sosyal ilişkilerini ve kariyer planlarını önemli ölçüde etkilemektedir (2,4).
Ortorektik Bireyler İçin Sağlıklı Beslenmenin Önemi Nedir? Ortoreksiya Nervoza Hayatı Nasıl Etkiler?
Genetiği değiştirilmiş gıdalar ile yüksek miktarda yağ, şeker ve tuz içeren gıdaları tüketmemeye çalışan ortorektik bireyler için sağlıklı beslenme hayati önem taşımaktadır (4,8). Ortorektik bireyin her şeyden önce gıdanın doğallığına ve katkısız olmasına önem verdiği, sağlıklı beslenmediğinde kendini kötü hissettiği ve diyetle ilgili düşüncelere ve uygulamalara önemli miktarda zaman ve para harcadığı bilinmektedir (6). Aynı zamanda ortorektik bireylerin, satın alma esnasında ürünlerin ambalajlarını çok uzun süre incelediği, içerisinde hormon, kanserojen madde, yapay renklendiriciler, tatlandırıcılar ve koruyucular gibi katkı maddeleri olup olmadığını kontrol ettikleri belirtilmektedir (1,7,9). Bu yüzden ortorektik bireyler genellikle meyve ve kuruyemiş gibi çiğ yiyecekleri tüketmektedirler (1,4).
Zamanla bazı ortorektik bireyler, tükettikleri gıdaların sağlık açısından kalitesini arttırmak amacıyla kendilerine has beslenme kuralları (yiyecekleri tartma, gelecekteki öğünleri planlama ve sağlıklı yiyecekleri bulabilmek için aşırı zaman harcama) oluşturabilmektedirler (8,9,10). Örneğin, ortorektik birey, sebzeleri kesmek için belirli bir yol izlemekte veya yalnızca seramik bir tabakta yemek servis edebilmektedir (10). Beslenme kurallarının herhangi bir şekilde ihlali; suçluluk, aşırı utanç ve endişe gibi problemlere yol açmaktadır (8,9).
Ortorektik bir bireyin beslenme konusunda sürekli düşünmesi, mesleki, akademik veya sosyal hayatını zorlaştırabildiği gibi işte veya okulda düşük verimle çalışmasına da sebep olabilmektedir. Ortorektik bir birey, yiyecek içeren veya beslenme planına müdahale edebilecek herhangi bir toplantıya katılmak istemeyebilir ve kendisini ailesinden ve arkadaşlarından sosyal olarak izole edebilmektedir (11).
2. Aktürk, Ü., Gül, E., & Erci, B. (2019). The Effect of Orthorexia Nervosa Levels of Nursing Students and Diet Behaviors and Socio-Demographic Characteristics. Ecology of Food and Nutrition, 58(4), 397–409.
3. Altun, H. K., Keser, I., & Bozkurt, S. (2020). Comparison of Eating Attitudes and The Susceptibility to Orthorexia Nervosa of Students in Health-Related Fields and Those in Other Fields. Iranian Journal of Public Health, 49(3), 495–502.
4. Brytek-Matera, A., Gramaglia, C., Gambaro, E., Delicato, C., & Zeppegno, P. (2018). The Psychopathology of Body Image in Orthorexia Nervosa. Psychopathology, 24, 133–140.
5. Yılmaz, H., Karakuş, G., Tamam, L., Demirkol, M. E., Namlı, Z., & Yeşiloğlu, C. (2020). Association of Orthorexic Tendencies with Obsessive-Compulsive Symptoms, Eating Attitudes and Exercise. Neuropsychiatric Disease and Treatment, 16, 3035–3044.
6. Farchakh, Y., Hallit, S., & Soufia, M. (2019). Association Between Orthorexia Nervosa, Eating Attitudes And Anxiety Among Medical Students in Lebanese Universities: Results of A Cross-Sectional Study. Eating and Weight Disorders-Studies on Anorexia, Bulimia and Obesity, 24(4), 683–691.
7. Oğur, S., Aksoy, A., & Güngör, Ş. (2015). Üniversite Öğrencilerinde Ortoreksiya Nervoza Eğiliminin Belirlenmesi. Bitlis Eren Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 4(2), 93-102.
8. Zhou, X., Schneider, S. C., Cepeda, S. L., & Storch, E. A. (2020). Orthorexia Nervosa in China: An Exploration of Phenomenology and Clinical Correlates Among University Students. Journal of Cognitive Psychotherapy, 34(3), 225–241.
9. Barthels, F., Müller, R., Schüth, T., Friederich, H.-C., & Pietrowsky, R. (2019). Orthorexic Eating Behavior in Patients with Somatoform Disorders. Eating and Weight Disorders-Studies on Anorexia, Bulimia and Obesity, 26, 135–143.
10. Hayes, O., Wu, M. S., De Nadai, A. S., & Storch, E. A. (2017). Orthorexia Nervosa: an Examination of The Prevalence, Correlates, and Associated İmpairment in a University Sample. Journal of Cognitive Psychotherapy, 31(2), 124–135.
11. Oberle, C. D., Klare, D. L., & Patyk, K. C. (2019). Health Beliefs, Behaviors, and Symptoms Associated with Orthorexia Nervosa. Eating and Weight Disorders-Studies on Anorexia, Bulimia and Obesity, 24(3), 495–506.
