Besinin Adı
Türkçe: Şalgam
İngilizce: Turnip
Latince: Brassica rapa l.
Vatanı ve İklimi:
Şalgamın ana vatanı tam olarak bilinmemekle birlikte, bazı araştırmacılar ana vatanının Kuzey Avrupa ülkeleri olduğunu, bazısı da Rusya ve Sibirya olduğunu öne sürmektedir. Amerika’nın keşfi sonrasında, Virginia şehrinde yetiştirilmeye başlanmıştır. Soğuğa karşı dayanıklı olan şalgam, günümüzde birçok memlekette yetişebilmektedir. Ülkemizde ise; Erzincan, Sivas, Erzurum gibi iklimi soğuk illerimizde az miktarda da olsa şalgam yetiştirilebildiği görülmektedir. Şalgam suyu üretimi; başta Adana olmakla birlikte, Mersin, Osmaniye, Kahramanmaraş, Hatay illerinde ve bu illere bağlı ilçelerde yaygınlaşmıştır. Ayrıca son yıllarda; İzmir, İstanbul, Ankara gibi illerde de şalgam suyu üretimi artış göstermiştir.
Bitkisel Özellikleri:
Hardal familyasının bir üyesi olan şalgam, Cruciferae familyasının Brassica cinsine ait bir bitkidir. Bilimsel adı ise Brassica rapa’dır. Bitkinin sebze olarak adlandırılan kısmı kökleridir. Şalgamın çiçeklerinin sapları 50-120 cm’ye kadar uzayabilir. Çiçekleri sarı veya bazen beyaz renktedir.
- Yapılan bir çalışmada; 8 adet şalgam suyunun, içerdiği fenolik asit miktarı incelenmiştir. İncelenen şalgam sularında; 8 farklı fenolik asit (kafeik, p-kumarik, klorojenik, kateşin, ferulik, protokateşuik, epikateşin ve trans-resveratrol) arasında en çok trans-resveratrol olduğu bulunmuştur. Trans-resveratrol miktarının 12 mg/L ve 35 mg/L arasında değiştiği belirlenmiştir.
Faydaları ve/veya Zararları:
Şalgam; idrar söktürücü, apse ve sivilce giderici, vücuttan toksik öge atıcı, balgam sökücü, akciğer ve bronşları sterilize edici özelliği olan fonksiyonel besinlerden biridir. Bulundurduğu β-karotenin; katarakt, kalp-damar hastalıkları ve bağışıklık sistemine pozitif etkileri vardır. C, A, ve B grubu vitaminleri ile kükürt, demir, fosfor, magnezyum, kalsiyum ve iyot minerallerinden zengindir. Sindirim organlarının içerdiği mikrop vb. mikroorganizmalara karşı antiseptik özellik gösterir. Mide ağrılarına ve siyatik hastalığına iyi gelir. Ayrıca kaynatılmış şalgam yaprağı suyu, kuvvet ve zindelik vermektedir. Bağırsak peristaltizmini arttırarak konstipasyon durumunu önlemeye yardımcıdır. Şalgam tohumu, idrar yolları hastalıklarında, idrar hacmini arttırıcı olarak kullanılır.
Bilgilendirme:
Şalgam suyu; bulgur hamuru ve siyah havuçtan üretilmektedir. Geleneksel fermente bir içecek olarak kullanılmasının yanı sıra, ana madde olan siyah havucun antioksidan özelliğe sahip antosiyanin içeriği sayesinde sağlığa yararlı etkileri vardır. Fermantasyondan sorumlu olan laktik asit bakterileri de sağlığın korunmasında faydalıdır.
Kökü ve yaprakları; yemeklik olarak kullanılmakla birlikte, pek çok hastalığa karşı ilaç olarak da kullanılmaktadır. Şalgamda hoş bir tat, yüksek besleyici nitelik ve gözden kaçırılmaması gereken tedavi etkisi görülür. Bunun için günümüzde; “şalgam yemesen bile, hiç değilse senede bir kere şalgam ekili tarlanın yanından geç” denilir. Rendelenip süt içine eklenerek ve sonrasında balla şekerlendirilerek yapılan karışım, öksürük ve akciğer rahatsızlıklarında tedavi amaçlı kullanılır.
100 gram Şalgam’ın besin değerleri:
| CHO (g) | Na (mg) | I | Vit. A (µg) |
| 4,7 | 58 | 7 | 12 |
| Protein (g) | K (mg) | F (µg) | Vit. C (mg) |
| 1 | 238 | 10 | 20 |
| Yağ (g) | P (mg) | Fe (mg) | Vit. B³ (mg) |
| 0,2 | 31 | 0,4 | 0,7 |
| Kalori (kkal) | Ca (mg) | Mg (mg) | Lif (g) |
| 25,6 | 50 | 8 | 3,5 |
Utuş, D. (2008). Şalgam suyu üretiminde kullanılan siyah havuç (Daucus Carota) boyutunun şalgam suyu kalitesi üzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Adana.
OKÇU G., Geleneksel Olarak Üretilen Şalgam Suyundan Laktik Asit Bakterilerinin İzolasyonu, Tanımlanması ve Fenolik Asit Dekarboksilaz Enzim Üreten Suşların Seçimi, Ankara Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara-2011.
BAŞER M.G ,Biological and chemical characterization of shalgam juice / Şalgam suyunun biyolojik ve kimyasal karakterizasyonu, Yeditepe üniversitesi,2013. Tez No: 327101)7
Akçiçek, E. (1997). Tıbbi ve Folklorik Yönden Şalgam. Erence Halkbilim Yazıları, 92-99.
