Ceviz; içeriğindeki çoklu ve tekli doymamış yağ asitlerinin yanı sıra yağda çözünen vitaminlerden A ve E vitamini, suda çözünen vitaminlerden ise B1, B2, B3, B5, B9 ve C vitaminini içermektedir. Bununla birlikte; demir, bakır, magnezyum, fosfor ve çinko gibi mineralleri yapısında bulundurmaktadır.
Son otuz yıldır yapılan çalışmalar; insanların beslenme alışkanlıkları ile sağlıklı bir yaşam sürmeleri ve hastalıklar arasında bir ilişki olduğunu ortaya çıkarmıştır. Çeşitli hastalıklar ve beslenme arasındaki ilişkiler araştırılırken en çok sorgulanan gıda maddesi/gıda bileşenlerinden biri de yağlar olmuştur. Son yıllarda yürütülen çalışmalarda; cevizdeki yağ asitlerinin doymamış veya doymuş yapıda olmaları, esansiyel yağ asidi ve kolesterol içerikleri gibi özellikler üzerinde durulmaktadır. İçerdiği omega-3 yağ asitleri sayesinde, HDL kolesterol oranının LDL kolesterol oranına göre artmasına yardımcı olmaktadır.
- Ülkemizde yapılan bir araştırmada; hiperlipidemi tanısı alan kişiler iki gruba ayrılmıştır. Araştırmaya katılan her iki gruptaki kişilere; AHA’nın (Amerikan Kalp Derneği) hiperlipidemik hastalar için oluşturduğu beslenme önerileri doğrultusunda hazırlanan düşük kolesterol içeren diyet uygulanmıştır. Müdahale grubuna 6 hafta boyunca, düzenli olarak 40 g/gün ceviz verilirken, kontrol grubunda yer alan bireylere ise başta ceviz olmak üzere tüm sert kabuklu kuruyemiş tüketiminden kaçınmaları bildirilmiştir. Araştırmanın sonunda her iki grupta bulunan kişilerin önerilen diyete uyum sağlamaları sonucunda; LDL kolesterol (halk arasında kötü kolesterol) ve total kolesterol düzeylerinde azalma olduğu saptanmıştır. Kontrol grubunda bulunan kişilerinde ceviz tüketen gruptaki kişilere benzer şekilde LDL kolesterol ve total kolesterol düzeylerinde düşüşler gözlenmiştir.
- Tip 2 diyabetli bireylerin katılımıyla ceviz kullanılarak yapılan bir çalışmada; hastalar üç gruba ayrılmıştır. Her bir gruba üç farklı diyet uygulanmıştır. Birinci gruba yağ içeriği düşük diyet, ikinci gruba modifiye yağ içeriği düşük diyet, üçüncü gruba ise günlük 30 g ceviz ve modifiye yağ içeriği düşük diyet uygulanmıştır. Altı ay sonra, ceviz içeren diyete tabi tutulan grubun LDL kolesterol değerlerinin %10 oranında azaldığı görülmüştür. Ancak 3 gruba da yağ içeriği düşük diyet uygulandığı için lipid düzeylerindeki değişikliklerin diyetin etkisiyle mi, yoksa cevizin etkisiyle mi gerçekleştiği tartışmaya ve araştırmaya açık bir noktadır.
Medyada büyük etki oluşturan statin kullanımı ile ilgili tartışmaların da etkisiyle, hastalar dislipidemiye doğal yöntemlerle çare aramaya yönelmiştir. Geceden suya bırakılmış ceviziçinin suyunu sabah içerek kolesterolün düşeceği düşüncesi de başvurulan yöntemlerden sadece biridir. Peki, ülkemizde sıklıkla uygulanan ve her geçen gün destansı bir şekilde kulaktan kulağa yayılmaya devam eden ceviz suyu kürünün gerçekten de kolesterolü düşürmeye olumlu bir etkisi var mı?
- Almario ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada; katılımcılara, altışar haftalık periyotlarla sırasıyla alışılmış diyet, alışılmış diyete ek olarak ceviz, yağdan fakir diyet, yağdan fakir diyete ek olarak ceviz grubu olmak üzere dört farklı diyet programı uygulanmıştır. Hem alışılmış diyet hem de yağdan fakir diyet ile karşılaştırıldığında, yağdan fakir diyete ek olarak cevizin, toplam kolesterol konsantrasyonlarını önemli ölçüde azalttığı saptanmıştır. LDL-kolesterol konsantrasyonları, yağdan fakir diyete ek olarak ceviz tüketimi sırasında, yağdan fakir diyete kıyasla azalmıştır. Alışılmış diyete ek olarak ceviz tüketiminin, diyette doymuş yağ alımı artmadığı için plazma toplam kolesterol ve LDL-kolesterol değerlerini yükseltmediği belirtilmiştir. Bununla birlikte, yağdan fakir diyete ek olarak ceviz, hem alışılmış diyet hem de yağdan fakir diyet ile karşılaştırıldığında toplam kolesterol konsantrasyonlarını ve yağdan fakir diyet ile karşılaştırıldığında LDL-kolesterol konsantrasyonlarını düşürmüştür.
- Dislipidemide ceviz veya ceviz suyunun yerini araştıran bir çalışmada; birinci gruba her sabah 30 gram ceviz, ikinci gruba her sabah geceden içme suyuyla ıslatılmış 30 gr (altı adet) cevizin suyu ve üçüncü gruba dislipidemi diyeti önerilmiştir. Her sabah 30 gram ceviz tüketen birinci grubun başlangıçtaki LDL ve HDL kolesterol, toplam kolesterol ve trigliserid düzeyleri ile bir ay sonraki düzeyleri arasındaki fark istatistiksel açıdan anlamlı bulunmamıştır. Her sabah, geceden içme suyu ile ıslatılmış 30 gram cevizin suyunu içen ikinci grubun başlangıçtaki LDL ve HDL kolesterol, toplam kolesterol ve trigliserid düzeyleri ile bir ay sonraki düzeyleri arasındaki fark istatistiksel açıdan anlamlı bulunmamıştır. Sadece diyet önerilen üçüncü grubun ise başlangıçtaki LDL ve HDL kolesterol, toplam kolesterol ve trigliserid düzeyleri ile bir ay sonraki düzeyleri arasındaki fark istatistiksel açıdan anlamlı bulunmuştur. Bir ay boyunca dislipidemi diyeti uygulayan bireylerin bütün lipid değerlerinde anlamlı bir düşüş görülmüştür. Yapılan çeşitli çalışmalarda alışılmış diyete ilave edilen cevizin kolesterol düşürmeye yardımcı olduğu bildirilmiştir. Ancak bu çalışmada; olağan diyete ek olarak verilen cevizin dislipideminin düzelmesi yönünde anlamlı sonuçlar elde edilememesi, bölgede yaşayan bireylerin diyet alışkanlıklarında hayvansal yağların ve kırmızı etin oldukça fazla yer almasına bağlı olarak katılımcıların beslenme alışkanlıklarının bu yönde oluşabileceği ile ilişkilendirilmiştir.
Cevizin besinsel değeri ve faydaları yadsınamayacak kadar çoktur. Ancak yapılan çalışmalar; kolesterolün, cevizi diyete eklemeden önce, diyet yağ kompozisyonu ve ceviz tüketildiği esnada uygulanan diyetin yağ kompozisyonundan etkilendiğini göstermektedir. Ortak bir karara varılması için daha geniş kapsamlı çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır.
Yaşam tarzı değişiklikleri ile tedavi edilebilecek dislipidemik hastalara, diyet ve fiziksel aktivitenin önemini vurgulamanın en geçerli tedavi yöntemi olduğu, diyete ceviz takviyesi durumunda, dislipidemik hastalar için önerilen düşük kolesterol içerikli yağdan fakir bir diyetle birlikte alınmasının daha faydalı olabileceği düşünülmektedir. Cevizin kan kolesterolüne olan olumlu etkisinin içeriğindeki sağlıklı yağlardan kaynaklandığı bilinen bir gerçektir. Dolayısıyla; ceviz kabuğunun ya da cevizin kendinin suda bekletilerek sabah aç ya da tok karna suyunun içilmesinin kan kolesterolü üzerine herhangi bir etkisinin bulunmadığı yapılan araştırmalar ve kanaatimce düşünülmemektedir. Geceden bekletilen cevizin hem suyunun hem de kendisinin tüketilmesi durumunda görülen kan kolesterol düzeylerindeki düşüşün, ceviz suyundan değil cevizin kendisinden kaynaklandığı unutulmamalıdır.
Ayaz, T., Şahin, S. B., Şahin, O. Z., Özyurt, N., & Akın, A. (2015). Dislipidemide Ceviz veya Ceviz Suyunun Yeri. Journal of Kartal Training & Research Hospital/Kartal Egitim ve Arastirma Hastanesi Tip Dergisi, 26(3).
Almario, R. U., Vonghavaravat, V., Wong, R., & Kasim-Karakas, S. E. (2001). Effects of walnut consumption on plasma fatty acids and lipoproteins in combined hyperlipidemia. The American journal of clinical nutrition, 74(1), 72-79.
Okburan, G. (2015). Hiperlipidemisi Olan Yetişkin Bireylerde Ceviz Tüketiminin Kan Parametrelerine Etkisi (Master’s thesis, Eastern Mediterranean University (EMU)-Doğu Akdeniz Üniversitesi (DAÜ)).
Tapsell, L. C., Gillen, L. J., Patch, C. S., Batterham, M., Owen, A., Baré, M., & Kennedy, M. (2004). Including walnuts in a low-fat/modified-fat diet improves HDL cholesterol-to-total cholesterol ratios in patients with type 2 diabetes. Diabetes care, 27(12), 2777-2783.