Besinin Adı
Türkçe: Barbunya Fasulyesi
İngilizce: Barbounia Beans
Latince: Renibus Fabam
Vatanı ve İklimi:
Ana vatanı Güney Amerika’dan 16’ncı yüzyılda Avrupa’ya getirilen barbunya fasulyesinin tarımı, yavaş yavaş çoğalmış ve dünyanın her tarafında yetiştirilmeye başlanmıştır. Türkiyede olan üretimini incelersek sırasıyla; Bursa, Samsun, Kastamonu illerinde yetiştirildiği görülür. Ilık iklim sebzesi olduğu için sonbahar ve ilkbahar aylarında yetiştirilmesi mümkündür. Sıcaklıklar 2-3 °C’ye düştüğünde zarar görmektedir, 15-21 °C olduğu yerlerde ise rahat bir gelişme göstermektedir.
Bitkisel Özellikleri:
Leguminose (baklagiller) familyasına ait kültür bitkisidir. Barbunya fasulyesi, ülkemizde üreticiler tarafından yerel çiftliklerden tohumları seçilerek yetiştirilen bir üründür. Çimlenmeden sonra kazık kök ve kökün etrafında zengin saçaklardan oluşur. Gövde rengi kırmızı, yeşil, pembe olabilir. Gövdenin uç kısımlarında çiçek salkımı ile son bulmaktadır. Yaprakların alt yüzeyi ve uç kısımları kıvrık tüyler ile kaplıdır. Çiçekleri çeşidine göre; kırmızı, morumsu, sarı, beyaz olmak üzere çeşitli renk tonlarından oluşur. Meyve ve tohumlar arasında değişik çeşitler gözlemlenir. Bunlar meyvede genişlik, dolgun, kılçıklı vb. türlerden oluşurken, tohum popülasyonu yaklaşık 4-10 çeşit kadardır. Çimlenme potansiyeli 3-4 yıl ile muhafaza edilebilir.
Faydaları ve/veya Zararları:
Barbunya fasulyesi, tahıllarda bulunan protein içeriğinin 2-3 katından fazlasını sağlayan iyi bir protein kaynağıdır. Ayrıca diyet lifi veya nişasta bakımından zengin olan barbunya fasulyesi; enzim inhibitörleri, lektinler, fitatlar, oligosakaritler ve fenolik bileşikler dâhil olmak üzere, çok sayıda biyoaktif madde içerir. Tohumlarındaki fenolik bileşikler; temel olarak antioksidan, anti-enflamatuar, anti-kanserojen ve vazodilatasyon aktiviteleri gibi çeşitli farmakolojik ya da tıbbi özelliklere sahiptir. Pişmiş barbunya fasulyesi, çiğ olanlara kıyasla daha güçlü antioksidan aktiviteye sahiptir.
Barbunya fasulyesi; antosiyaninler, proantosiyanidinler, flavonoller, fenolik asitler ve izoflavonlar gibi çok çeşitli flavonoid içeriğiyle; kardiyovasküler hastalıkları, obeziteyi, diabetes mellitus gibi birçok hastalıkları önlemede fizyolojik faydalar sağlar. Doymamış yağ asitleri (linoleik asit), vitaminler ve mineralleri içerir.
Baklagillerin pirinçten 4-10 kat daha fazla demir ve 2-3 kat daha fazla çinko içerdiği tahmin edilmektedir. Latin Amerika’da üretilen barbunya fasulyesi çeşidi; günlük beslenme gereksinimlerini karşılamak için gereken %8-27 oranında potasyum içeriğiyle, muzdan üç kat daha fazla potasyum sağlamaktadır. Aynı zamanda, genetik çeşitliliğiyle yüksek bir fosfor kapasitesine de sahiptir.
Barbunya fasulyesinin rengi, sarı tohum kabuğuna kıyasla pembe tohum kabuğuna sahip fasulyelerde, daha yüksek konsantrasyonlarda bulunan tanenler gibi biyoaktif bileşiklerle doğrudan ilişkilidir. Fenolik bileşikler ya da flavonoidler; soluk fasulye çeşitlerine kıyasla, koyu tohum kabuklu fasulyelerde daha yüksek miktarlarda bulunur. Barbunya fasulyesi renginin koyu olması, yüksek antioksidan kapasitesi göstergesidir. Antosiyaninler de barbunya fasulyesi çeşitlerinde kırmızı, siyah veya pembe renk oluşmasına katkıda bulunur.
Bilgilendirme:
Üreticilerin “fakirin eti‟, “vegan” tabiriyle adlandırdığı baklagil kaynakları, bir bağlamda hayvansal besinlerdeki proteinlere alternatif olarak da değerlendirilir. Baklagillerin protein kaynağı olarak ele alınmasındaki asıl neden; artan dünya nüfusu ve gıda kaynaklarının yetersiz kalması, özellikle gelişmekte olan ülkelerde protein yetersizliğine bağlı sağlık sorunlarının beraberinde görülmesidir.
Yemek pişirme yöntemleri toplulukların gelenekleri ile farklılık göstermektedir. Barbunya fasulyesini pişirmeden önce suya batırmak, pişirme sırasında fenolik ve flavonoidlerin sonradan salınmasını kolaylaştırır.
- Sodyum bikarbonat ilavesi ile desteklenen pişirme yöntemi; B grubu vitaminlerde, özellikle tiamin (B1) kaybına neden olduğu saptanmıştır.
Neden haftada 2 kez baklagil yiyelim?
- Karbonhidrat, protein, posa\lif kaynağı olması,
- Çinko, folat, kalsiyum ve bitkisel demir kaynağı olması,
- Tokluk hissi oluşturarak porsiyon kontrolüne yardımcı olması,
- Kalp ve damar hastalıklarına yakalanma riskini azaltması,
- Kan şekeri seviyesini düzenleme etkisi vardır.
- Baklagillerin yanında tahıllara yer verilmesi protein kalitesini; C vitamini kaynakları ile birlikte tüketilmesi, demirin vücutta kullanımının artmasını sağlar.
100 gram Barbunya Fasulyesi’nin besin değerleri:
| CHO (g) | Na (mg) | I | Vit. A (µg) |
| 36,5 | 18 | 1 | 2 |
| Protein (g) | K (mg) | F (µg) | Vit. C (mg) |
| 22,1 | 1370 | 12 | 4 |
| Yağ (g) | P (mg) | Fe (mg) | Vit. B³ (mg) |
| 1,4 | 410 | 6,4 | 5,8 |
| Kalori (kkal) | Ca (mg) | Mg (mg) | Lif (g) |
| 251 | 100 | 150 | 21,3 |
Balkaya A., Odabaş M.S., Samsun Koşullarında Ekim Zamanının Barbunya Fasulye(Phaseolus Vulgaris L.) Yetiştiriciliğinde Erkencilik, Verim Ve Bazı Kalite Özellikleri Üzerine Etkilerinin Belirlenmesi, Bahçe 33 (1-2): 7 – 15 2004.
Meb., Bahçecilik, Fasulye Yetiştiriciliği, Mesleki Eğitim Ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi (Megep),Ankara-2008.
Mendoza C.C., Ve Ark., Antioxidant Capacity And Phytonutrient Content İn The Seed Coat And Cotyledon Of Common Beans( Phaseolus Vulgaris L.) From Various Regions İn Mexico, Received: 8 November 2018; Accepted: 17 December 2018; Published: 25 December 2018, Antioksidanlar 2019 , 8 (1), 5; Doi: 10.3390 / Antiox8010005.
Akıllıoğlu H.G., Bazı Kurubaklagillerden Elde Edilen Protein Ekstratları Ve Fraksiyonlarının Ade İnhibisyon Aktiviteleri: Isıl İşlem Ve İn Vitro Sindirilirliğin Etkisi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü,2009, İzmir.
Karakaya S. Ve Ark., Effect Of Some Domestic Cooking Methods On Antioxidant Activity, Total Phenols And Total Flovonoid Content Of Common Beans,Abant İzzet Baysalüniversitesi,Bolu-İzmir, Akademik Gıda 7(6) (2009) 6-12.
