Besinin Adı
Türkçe: Üzüm
İngilizce: Grape
Latince: Vitis vinifera
Vatanı ve İklimi:
Üzümün ana vatanı Anadolu’dur. Hem ilkbaharda, hem sonbaharda yetişebilen, birçok farklı türü olan bir meyvedir. Türkiye’de iklim koşulları bölgelere göre değişiklik gösterdiğinden, her yörede farklı çeşidi yetişebilir. Genellikle Akdeniz, Ege ve Marmara Bölgeleri’nde yetişmektedir.
Bitkisel Özellikleri:
Asmayı ayakta tutan ve toprağa bağlanmasını sağlayan kökleri vardır. Gövdesi ise, genellikle ince/cılız yapılı olmakla birlikte, kalın gövdeli asmalara da rastlanmaktadır. Yeşil renkte ve tüylü/tüysüz yapraklara sahiptir. Meyvenin üst kısmında mumsu, ince bir tabaka bulunur.
Ülkemizde üzümün ilk oluşması; Akdeniz Bölgesi’nde mayıs ayı başlarında, Ege Bölgesi’nde mayıs ayının ikinci yarısında, İç Anadolu Bölgesi’nde haziran ayı başlarında gerçekleşmektedir.
Salkım büyüklüğü üzümün çeşidine bağlı bir özellik olsa da, ekolojik koşulların etkisi ve kültürel işlemler sebebiyle de değişiklik gösterebilir.
Üzümün; Pembe Gemre, Trakya İlkeren, Yalova İncisi, Cardinal, Hamburg Misketi, Bornova Misketi, Michele Palieri, Italia, Chardonnay, Merlot, Cabernet Sauvignon gibi birçok çeşidi ve sarı, yeşil, kırmızı, mor ve siyah renkleri vardır.
Faydaları ve/veya Zararları:
Kırmızı şarap ve üzüm kabuğunda bulunan resveratrol*, doğal bir fitoaleksindir*. Resveratrol’ün, kalp damarlarının tıkanmasını engelleyici etkisi olduğu bilinmektedir.
Üzüm çekirdeği özünün; antioksidatif, antiinflamatuvar etkisinin yanında, karaciğer koruyucu etkisi vardır. Siyah üzümün suyu; damar sertliğini, trombositlerin kümeleşmesini ve hipertansiyonu önler.
- Yapılan bilimsel çalışmalarda, üzümde bulunan fitokimyasalların*; kanseri, dejeneratif sinir hastalıklarını ve alzheimer gibi hastalıkların mekanizmalarını olumlu yönde etkilediği bulunmuştur.
Üzümün tam olgunlaşmamış hali olan koruk; kolesterol ve tansiyonun düşmesine yardımcı olur.
- Ratlar üzerinde yapılan bilimsel bir çalışmada; kilogram başına 125 mg koruk özünün, kan basıncını düşürdüğü ve diğer bir araştırmada ise HDL’ yi arttırdığı gözlemlenmiştir.
Bilgilendirme:
Üretilen üzümlerin; yaklaşık %30’u sofralık, %37’si kurutmalık, %30’u pekmez, sucuk, pestil, sirkelik, şıralık ve %3’ü de şaraplık olarak tüketilmektedir. Sarı üzümün, özellikle uç yapraklarından lezzetli zeytinyağlı sarmalar yapılır.
Üzümün tazeliği, sapının yeşil olmasıyla anlaşılabilir. Ayrıca, taneleri dökülmeye başlamış ve sapları seyrelmiş üzüm alınmamalıdır.
Üzüm çekirdeğinin ezilmesi ile oluşan üzüm çekirdeği yağı; yüksek E vitamini, çoklu doymamış yağ asitleri ve oleik asidi içerdiğinden, cilt bakımı ve kozmetik ürünlerinde kullanılmaktadır.
100 gram Üzüm’ün besin değerleri:
| CHO (g) |
Na (mg) |
I |
Vit. A (µg) |
| 15,2 | 2 | 1 | 6 |
| Protein (g) |
K (mg) |
F (µg) |
Vit. C (mg) |
| 0,7 | 198 | 13 | 4,3 |
| Yağ (g) |
P (mg) |
Fe (mg) |
Vit. B³ (mg) |
| 0,3 | 19 | 0,4 | 0,3 |
| Kalori (kkal) |
Ca (mg) |
Mg (mg) |
Lif (g) |
| 69,6 | 12 | 7 | 1,6 |
Fitoaleksin: Bitkiler tarafından mikrobik, fungal, fiziksel uyaranlara karşı üretilen, antimikrobiyal ve antifungal etkili bileşiklerdir.
Fitokimyasallar: Bitkilerde bulunan besleyici olmayan kimyasallardır. Hastalıklardan koruyucu etkileri vardır.
Ferınga, H. H., Laskey, D. A., Dıckson, J. E., & Coleman, C. I. (2011). The Effect Of Grape Seed Extract On Cardiovascular Risk Markers: A Meta-Analysis Of Randomized Controlled Trials. Journal of the American Dietetic Association.
Hergenç, G. (2014). Üzüm . G. Hergenç içinde, Beslenme, Sağlık ve Hastalıkta Bitkiler (s. 451-455). İstanbul: Nobel Tıp Kitapevleri Tic. Ltd. Şti.
Kamiloğlu, Ö., & Üstün, D. (2014). Bazı Şaraplık Üzüm Çeşitlerinin Hasat Sonrası Kalite Özellikleri. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 361-368.
Katiyar, S. K. (2008). Grape seed proanthocyanidines and skin cancer prevention: Inhibition of oxidative stress and protection of immune system. Mol Nutr Food Res., 71-76.
Kunter, B., Cantürk, S., & Keskin, N. (2013). Üzüm Tanesinin Histokimyasal Yapısı. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 17-24.
Nash, V., Ranadheera, C. S., Georgousopoulou, E. N., Mellor, D. D., Panagiotakos, D. B., McKune, A. J., . . . Naumovski, N. (2018). The effects of grape and red wine polyphenols on gut microbiota – A systematic review. Food Research International, 277-287.
Sırlı, B. A., Peşkircioğlu, M., Torunlar, H., Özaydın, K. A., Mermer, A., Kader, S., . . . Kodal, S. (2015). Türkiye’de Üzüm (Vitis spp.) Yetiştirmeye Uygun Potansiyel Alanların Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Teknikleri Kullanılarak İklim ve Topoğrafya Faktörlerine Göre Belirlenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 56-64.
