Besinin Adı
Türkçe: Şitaki Mantarı
İngilizce: Shiitake Mushroom
Latince: Lentinula edodes
Vatanı ve İklimi:
Dünya’da birinci sırada Çin olup, ikinci olarak yine bir uzak doğu ülkesi olan Japonya’da yetişir. Ülkemizde ne kadar yetiştirilmeye çalışılsa da çok fazla başarılı olunamamıştır. En verimli ürediği ortamlar, meşe, yalancı kestane, gürgen, kayın ve kavak gibi çeşitli ağaçların kütükleridir. Üretimde kullanılan kütükler; ılık, gölgeli ve hava dolaşımının genel olarak iyi olduğu ancak şiddetli rüzgarlardan korunabileceği bir yere yerleştirilmelidir. Yetiştirilmesinde genel olarak yapay ortamlar kullanıldığından, dönemine göre uygun iklim şartı olduğu sürece mantarın üretimi gerçekleşir.
Bitkisel Özellikleri:
Şitaki mantarı (Lentinula edodes), Tricholomataceae ailesine ait olup, halk arasında meşe mantarı olarak da bilinir. Dünya’da kültür mantarından (Agaricus bisporus) sonra en çok yetiştirilen ikinci mantar türüdür. Mantarın üretimi sırasında ilk olarak odunlar üzerinde mantar sporları üretilip, daha sonra delikli kütüklere aşılama yapılır. Bu yöntem 1930 yılından itibaren uzak doğuda kullanılır. Mantar aşılandıktan sonra yetişme süresi; ağacın türüne, boyutuna ve iklimine göre 6-18 ay civarında değişiklik gösterir. Kütükler mantar üretimde, 3-5 sene arasında kullanılır.
Faydaları ve/veya Zararları:
Şitaki mantarının, içerdiği lentinan* maddesinden dolayı enerji verici ve bağışıklık sistemini güçlendirici etkisi vardır. Enerji ve güç vermesinin sebebi lentinanın, polisakkarit yapıda olmasından kaynaklanır. Lentinan; bakteri, virüs, mantar ve zararlı parazitlere karşı vücudu enfeksiyonlardan korur. Özellikle bakterilere ve virüslere karşı oluşturduğu antibiyotik ve interferon* özelliği, kontrol edilemeyen yeni patojenlere karşı direnç gösterir. Bu özelliğinden dolayı AIDS* hastalarında kullanılmasıyla ilgili çalışmalar mevcuttur. Diğer bir etkene bakacak olursak mantarın çok yüksek miktarda antitümör*, antikanserojenik* etkileri de vardır, içerdiği lentinan maddesi çeşitli tümör türlerini, sahip olduğu rekombinant* tiyoredoksin* benzeri LP-11 geni ile küçülttüğü, çoğalmalarını etkin bir biçimde bastırdığı ve hatta kanserli hücreleri apoptoza* götürdüğü ortaya çıkmıştır. Özellikle insan lenf ve endotel hücrelerinde oluşan kanser türlerinde daha başarılıdır. Yeterli çalışmalar tamamlandığında tıpta özellikle lenfoma ve lösemi gibi kanser türlerinde tedavi için umut verici bir besindir.
Tüm bu özelliklerinin yanında bir diğer etkisi de içerdiği eritadenine maddesi ile serbest vücut lipitlerini bağlayıp, anti-lipidemik etki yaratıp, kan kolesterol, fosfolipid ve trigliserit miktarını düşürdüğü ratlar üzerinde yapılan deneylerle ortaya çıkmıştır.
Kan sulandırıcı ve kolesterol düşürücü etkilerinden dolayı günlük diyette doz aşımına ulaşmadan tüketilmesi önerilir. Daha çok tıpta ve tedavi edici olarak ilaçlara katılarak tüketimi sağlanır.
Bilgilendirme:
Çin ve Japonya gibi üretimi yapılan ülkelerde şitaki mantarı ‘’hayat iksiri’’ olarak da adlandırılır. Bitkinin bu kadar kıymetli olmasının nedeni içerdiğinde bulunan çeşitli besin maddeleridir, bunlar; protein, yağ, vitamin, mineral ve karbonhidratlar gibi elzem değerlerdir. Taze ve kurutulmuş şekilde tüketilir. Ayrıca yapılan çalışmalarda mantarın ısıl işlem gördükten sonra tüketilmesi antioksidan etkisini arttırdığı yönündedir.
100 gram Pişmiş Şitaki Mantarı’nın besin değerleri:
| CHO (g) | Na (mg) | I | Vit. A (µg) |
| 14,4 | 4 | – | 0 |
| Protein (g) | K (mg) | F (µg) | Vit. C (mg) |
| 1,6 | 117 | – | 0,3 |
| Yağ (g) | P (mg) | Fe (mg) | Vit. B³ (mg) |
| 0,2 | 29 | 0,4 | – |
| Kalori (kkal) | Ca (mg) | Mg (mg) | Lif (g) |
| 55,9 | 3 | 14 | 2,1 |
İnterferon: Hücrelerin virüslere karşı oluşturdukları özel savunma maddesi.
AIDS: Türkçesi Edinsel Bağışıklık Yetmezliği Sendromu’dur. HIV adındaki virüsün neden olduğu, kan yolu, cinsel ilişki, anneden bebeğe doğum sırasında veya emzirme yoluyla bulaşan bir hastalıktır.
Antitümör: Tümör meydana gelmesini engelleyen.
Antikanserojenik: Kanser riskini azaltan özellik.
Rekombinant: Rekombinasyon sonucu oluşan hücrelere denir.
Apoptoza: Kontrollü hücre ölümü.
Tiyeredoksin: Bir çeşit peptittir(protein yapıtaşıdır).
Rachel Hearst, D. N. (2009). An examination of antibacterial and antifungal properties of constituents of Shiitake (Lentinula edodes) and Oyster (Pleurotus ostreatus) mushrooms. Complementary Therapies in Clinical Practice , 15 (1), 5-7.
S.C. Jong, J. B. (1993). Medicinal and Therapeutic Value of the Shiitake Mushroom. Advances in Applied Microbiology , 39, 153-184.
Y.Choi, S. L. (2006). Influence of heat treatment on the antioxidant activities and polyphenolic compounds of Shiitake (Lentinus edodes) mushroom. Food Chemistry , 99 (2), 381-387.
Yifan Gao, A. A. (2018). Recombinant latcripin 11 of Lentinula edodes C91-3 suppresses the proliferation of various cancer cells. Gene (642), 212-219.
Zhenzhen Ren, J. L. (2018). The regulation of inflammation and oxidative status against lung injury of residue polysaccharides by Lentinula edodes. International Journal of Biological Macromolecules (106), 185-192.
