Besinin Adı
Türkçe: Mercimek
İngilizce: Lentil
Latince: Lens culinaris
Vatanı ve İklimi:
Mercimek, en çok Kanada, Hindistan ve Türkiye’de yetiştirilmektedir. Ülkemizde çoğunlukla Güneydoğu Anadolu ve İç Anadolu Bölgesi’nde ekilmektedir. En çok mercimek yetiştirilen illerimiz; Şanlıurfa, Mardin, Batman, Diyarbakır, Çorum, Adıyaman ve Yozgat’tır.
Mercimek, subtropikal ve sıcak iklimlerde yetiştirilen bir baklagildir. Yemeklik tane baklagiller içerisinde, önemli avantajlarından biri kuraklığa dayanıklılığı olan mercimek, aynı zamanda aşırı sıcaklara ve soğuk hava koşullarına da oldukça dayanıklıdır.
Bitkisel Özellikleri:
Mercimek bitkisi; tek yıllık, çalı formunda, çok dallı, kazık köklü, uzun gün bitkisidir. Ayrıca, gelişmiş yan kökleri de mevcuttur. Ortalama 1-4 adet çiçeği bulunur. Çiçekleri beyaz renkte, soluk lila-mavi damarlı, nadiren pembe ve açık mavidir. Bileşik yapraklara sahip olan mercimek, ortalama 10-16 yaprakçık içerir. Türkiye’de genellikle yetiştirilen ve tüketilen mercimek türleri; sultani mercimek (yaprak/pul mercimek), yeşil mercimek (sıra mercimek) ve kırmızı mercimektir.
Faydaları ve/veya Zararları:
Mevsimlik bir baklagil olan mercimek, sağlıklı yaşam için gerekli olan temel besin öğelerini önemli miktarda içerir. Düşük kalorili diyetlerde kullanılabilen mercimek, zengin karbonhidratlar arasındadır. Prebiyotik bir gıda olması, bağırsaktaki yararlı bakterilerin aktivitesini arttırmaya katkı sağlamaktadır. Yararlı bakteriler, kısa zincirli yağ asitleri üreterek, kolonositler için enerji kaynağı sağlar. Obezitenin görülme sıklığını düşürür ve bulaşıcı hastalıklara yol açan patojen bakterilerin çoğalmasını engeller. Bu nedenle, prebiyotik karbonhidratlar ile zenginleştirilmiş ürünler, diyette sağlığı geliştiren popüler besinler haline gelmiştir.
Yemeklik tane baklagillerde;
- Lisin esansiyel amino asidi içerikleri yüksektir.
- Kolesterol içeriği oldukça düşüktür.
- İçerdikleri antibesinsel maddeler* dolayısıyla sindirilmeleri zordur.
Baklagiller içerisinde protein içeriği en yüksek besin olan mercimek, vejetaryenler için vazgeçilmez bir besindir. Karbonhidrat içeriği yüksek iken, yağ içeriği düşük olan mercimeğin; yüksek demir içeriği sayesinde anemi hastalarının kan üretimini arttırabileceği bildirilmiştir. Lif içeriği yüksek olduğundan, bağırsakların kolayca boşalmasına yardımcı olur. Kırmızı mercimek içerisinde; bol miktarda B vitamini, çinko, manganez, sodyum, fosfor, demir gibi vitamin ve mineraller barındırmaktadır.
Bilgilendirme:
Genelde kırmızı mercimek çorbası şeklinde tüketilir. Ayrıca, köfte, salata gibi yemeklerin içerisinde de kullanılmaktadır. Ek bilgi olarak, mercimeğin kaynatılıp suyunun içilmesi durumunda, göğüs ağrılarını hafiflettiği ve öksürüğü kestiği bilinir.
Yerli mercimeğin özelliklerine bakacak olursak; rengi daha koyudur. Piştikten sonra rengi sapsarı olur. İthal mercimeğin rengi ise yeşil olur. Protein içeriği ithallere göre daha yüksek olan yerli mercimek, daha kolay pişer.
Mercimeğin bozulduğunu rengine bakarak, koklayarak anlayabiliriz. Mercimeğin nasıl depolandığına bakacak olursak; ilk olarak harman sonunda elde edilen taneler, selektörleme yapılarak içindeki yabancı maddelerden temizlenir. Ardından önceden ilaçlanmış depolara konulur.
- Kısacası; protein, demir, karbonhidrat değerleri yüksek olan, doyurucu bir besin arıyorsanız doğru yerdesiniz!
100 gram Mercimek’in besin değerleri:
| CHO (g) | Na (mg) | I | Vit. A (µg) |
| 49,3 | 36 | 0,7 | 17 |
| Protein (g) | K (mg) | F (µg) | Vit. C (mg) |
| 23,5 | 840 | 26 | 1 |
| Yağ (g) | P (mg) | Fe (mg) | Vit. B³ (mg) |
| 1,4 | 411 | 7,5 | 5,9 |
| Kalori (kkal) | Ca (mg) | Mg (mg) | Lif (g) |
| 309 | 71 | 129 | 10,6 |
Pekşen, E., & Artık, C. (2005). Antibesinsel maddeler ve yemeklik tane baklagillerin besleyici değerleri. OMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi , 1-11.
Siva, N., Thavarajah, D., Johnson, C. R., Duckett, S., Jesch, E. D., & Thavarajah, P. (2017). Can lentil (Lens culinaris Medikus) reduce the risk of obesity? Journal of Functional Foods , 706-715.
Şahin, G. (2016). 2016 Uluslararası Bakliyat Yılı Hasebiyle Türkiye’de Mercimek yetiştiriciliği. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 4.
Şahin, G. (2016). 2016 Uluslararası Bakliyat Yılı Hasebiyle Türkiye’de Mercimek Yetiştiriciliği. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler , 4-5.
Şahin, G. (2016). 2016 Uluslararası Bakliyat Yılı Hasebiyle Türkiye’de Mercimek Yetiştiriciliği. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 8.
