Besinin Adı
Türkçe: Hayıt Otu
İngilizce: Chaste tree/ Chastetree
Latince: Vitex agnus castus
Vatanı ve İklimi:
Akdeniz, Avrupa, Orta Asya ve Hindistan’ın bazı bölgelerinde bulunan, yaprak döken bir çalılık olan Hayıt, eski Yunanlılara ve Romalılara kadar dayanan uzun kullanım geçmişine sahiptir. Ilıman iklim bitkisidir.
Bitkisel Özellikleri:
Hayıt, kışın yapraklarını döker. Mor-beyaz çiçekli, çalı biçiminde minik ağaççıktır. Chaste tree’nin meyveleri, iridoitler* ve flavonoidlerin bir karışımını içerir.
- Yapraklardan ve çiçeklerden izole edilen bazı bileşiklerin, kimyasal yapıdaki insan cinsiyet hormonlarına benzer olduğu bulunmuştur.
Botanik tıp geleneksel olarak birçok hastalığın morbiditesini azaltmak için kullanılmıştır. Aynı zamanda vitex olarak da adlandırılan Hayıt; uzun yapraklı, yumuşak saplıdır. Akdeniz bölgesine özgüdür. Bu bitkinin kimyasal bileşiğinde; vitexin, casticin, agnuside, p-hidroksibenzoik asit, alkaloidler, diterpenoidler mevcuttur. Meyvesi; flavonoidler, terpenoidler, neoliganlar ve fenolik bileşikler içerir.
Faydaları ve/veya Zararları:
Yaygın görülen yan etkileri; baş ağrısı, bulantı, gastrointestinal rahatsızlıklar, adet düzensizlikleri, akne, kaşıntı ve eritematöz* döküntüdür. Hayıt; meme hassasiyeti, ödem, iç gerginlik, baş ağrısı, kabızlık ve depresyon gibi tipik premenstrüel sendrom (PMS) şikayetlerinin belirgin şekilde hafiflemesini sağlamaktadır.
- Chaste tree’nin kadınların doğurganlığını arttırdığı yönünde iddialar mevcuttur. İlk trimesterda teratojenik etkilere karşı duyarlılığı da göz önüne alındığında, hamilelik sırasında chastetree tüketimi fetüs için endişe vericidir.
Bitki, premenstrüel sendrom (PMS), hiperprolaktinemi, adet bozuklukları, mastalji*, iltihaplanma ve cinsel işlev bozukluğu gibi birçok rahatsızlığın görülme sıklığını azaltmakta, ayrıca ağrıyı hafifletmede yardımcı olmaktadır. Antinosiseptif* etkilere sahiptir.
Bilgilendirme:
Hamilelik veya emzirme döneminde hayıt kullanımından kaçınılmalıdır. Agnus Castus Meyvesi, Avrupa farmakopesinde, Vitex agnus-castus’un kurutulmuş olgun meyvesi olarak tanımlanmaktadır. Avrupa’da premenstrüel sendromu hedef alan bir ilaç olarak kullanılmaktadır.
Hayıt otu bir fitofarmasötik bileşiktir.
- Kadınlarda kısırlık vakalarının tedavisine katkıda bulunabileceği belirtilmiştir.
Bu bitkide mevcut olan dopaminerjik* bileşikler, premenstrüel mastodininin* yanı sıra premenstrüel sendromun (PMS) diğer semptomlarının tedavisine de katkıda bulunur.
- Çin’de, premenstrüel sendromda Vitex agnus castus ekstraktının etkinliğinin değerlendirildiği bir çalışmada sonuçlar; bitkinin orta ile şiddetli PMS tedavisinde faydalı olduğunu göstermiştir.
PMS; kaygılı ruh hali, melankoli, göğüs hassasiyeti ve yiyecek arzusu gibi çeşitli belirtilere sahiptir. Hiperprolaktinemi, bir endokrin hastalıktır. Adet öncesi duygusal bozukluk (PMDD), adet öncesi fazın en önemli komplikasyonlarından biridir.
Sonuç olarak; Hayıt otu, PMS ve PMDD tedavisinde yaygın olarak kullanılır. Hem erkeklerde hem de kadınlarda kısırlık vakalarının tedavisine katkıda bulunur.
100 gram Hayıt Otu’nun besin değerleri:
| CHO (g) | Na (mg) | I | Vit. A (µg) |
| – | – | – | – |
| Protein (g) | K (mg) | F (µg) | Vit. C (mg) |
| – | – | – | – |
| Yağ (g) | P (mg) | Fe (mg) | Vit. B³ (mg) |
| – | – | – | – |
| Kalori (kkal) | Ca (mg) | Mg (mg) | Lif (g) |
| – | – | – | – |
İridoit: Terpen grubuna dahil, çeşitli tıbbi özelliklere sahip (örneğin antienflamatuar etki) bitki kökenli bileşiklerdir.
Eritematöz: Kızarmış
Mastalji: meme ağrısı
Dopaminerjik: Dopamin ile harekete geçen
Klimakterik: dalından koparılmalarının ardından olgunlaşmaya devam eden meyve ve sebzeleri tanımlamak için kullanılan terim.
Antinosiseptif: Ağrı iletimine karşı
Dugoua, J. J., Seely, D., Perri, D., Koren, G., & Mills, E. (2008). Safety and Effıcacy of Chastetree (Vitex Agnus-Castus) Durıng Pregnancy and Lactatıon. Canadian Society for Clinical Pharmacology, 74-79.
Ernst, E., Daniele, C., Coon, J. T., & Pittler, M. (2005). Vitex Agnus Castus. Drug Safety, 319–332 .
Lauritzen, C., Reuter, H., Repges, R., & Böhn, K.-J. (1997). Treatment of Premenstrual Tension Syndrome With Vitex Agnus Castus Controlled, Double-Blind Study Versus Pyridoxine. Phytomedicine, 183-189.
Mahmoud Rafieian-Kopaei, M. M. (2017). Systematic Review of Premenstrual, Postmenstrual and Infertility Disorders of Vitex Agnus Castus. Electronic Physician, 3685-3689.
Naohiro Oshima1*, S. M. (2016). Identification of New Diterpenes as Putative Marker Compounds Distinguishing Agnus Castus Fruit (Chaste Tree) from Shrub Chaste Tree Fruit (Viticis Fructus. Planta Med, 147-153.
