Mevsimler ile kişilerin duygu durumları arasında ilişki olduğu birçok çalışma tarafından kanıtlanmıştır. Özellikle sonbahar mevsiminin gelmesi ile kişilerde, fiziksel ve ruhsal olarak; yorgunluk, bitkinlik, mutsuzluk, sinirlilik, iştah kaybı gibi şikayetlerin arttığı görülmektedir. Fiziksel ve ruhsal değişikliklerin birçok sebebi mevcuttur.
Bu sebepleri ve alınması gereken önlemleri birlikte inceleyelim.
Mevsimsel duygu durum bozukluğu semptomları, genellikle sonbahar mevsimiyle başlayıp, ilkbahar başlangıcı ile son bulmaktadır. Mevsim geçişleri, Avrupa ve ABD‘de nüfusun yaklaşık %4,3-10’unda etki göstermektedir. Bu durumun özellikle genç insanlarda daha sık görüldüğü vurgulanmaktadır.
Bu duygu durum bozukluğu; kış aylarında aşırı yeme ile karakterize olup, karbonhidratlı besinlere olan isteklerin artması sonucu kilo alımına yol açabilmektedir.
- D Vitamini Eksikliği Ve Takviyesi
D vitamini eksikliği; bulaşıcı hastalıkların ve metabolik sendromun ortaya çıkışına katkıda bulunmaktadır. D vitamini; kemik-diş sağlığı gibi vücutta pek çok işlevsel role sahiptir. Bu nedenle, sonbahar ve kış mevsimlerinin gelişiyle kişilerde görülen şikayetleri arttıran etkenlerden biri de D vitamini eksikliği olabilmektedir.
- Yapılan bir çalışmada; kış aylarında güneşe daha az maruz kalınma ile paralel olarak düşük D vitamini seviyelerine sahip kişilere, 1 aylık D vitamini takviyesi sonrası duygu durum anketleri incelendiğinde, gözle görülür bir iyileşmenin olduğu görülmektedir.
- Başka bir çalışmada; bir grup insandan yaz ve kış aylarında alınan kan örnekleri incelendiğinde, beklenildiği gibi ilkbahar ve yaz aylarına göre sonbahar ve kış aylarında, D vitamini konsantrasyonunun daha az olduğu görülmüştür.
Öneri olarak: Günlük beslenmede D vitamini içeren besinlerin tüketimine veya gerekli görüldüğünde, hekim ve diyetisyen kontrolünde, takviye ürünlerin uygun miktarda alınmasına dikkat edilmelidir. D vitamini içeren besinlere örnek olarak; balık, yumurta sarısı, karaciğer, süt ve süt ürünleri verilebilir.
- Sebze Ve Meyve Tüketimi
Mevsim değişiklikleriyle birlikte gelen hastalıkların önüne geçebilmek, hastalık sonrası iyileşme sürecini hızlandırmak veya bağışıklık sistemini desteklemek için; sebzeler ve meyvelerden gelen vitaminler, mineraller, posa ve antioksidan bileşiklerden yararlanmak oldukça önemlidir. Bu nedenle, mevsimine göre sebze ve meyve tüketimine özen gösterilmelidir. Kişiden kişiye değişmekle birlikte, günde ortalama 3-5 porsiyon (yaklaşık 400 g) meyve ve sebze tüketimi sağlanmalıdır.
- Lifli Beslenme
Yaz aylarında görülen nispeten düzensiz beslenme tarzı sonrasında, sonbaharın gelişiyle birlikte beslenmede doğru düzenlemeler yapılması, bahar yorgunluğu gibi şikayetlerin önüne geçilmesine katkıda bulunmaktadır. Vücudun ikinci beyni olarak nitelendirilen bağırsakların iyi çalışması, bu noktada önemli olmaktadır. Daha iyi bağışıklık fonksiyonlarına ve sindirim sistemine sahip olabilmek için, beslenmede lifli gıdalara yer verilmesi oldukça önemlidir.
Meyve-sebze lifleri, buğday, yulaf ve mısır lifleri dışkı miktarını arttırma özelliğine sahiptir. Ayrıca yeterli miktarlarda posa alımı; kardiyovasküler hastalıklarda, bazı kanser türlerinde, Tip-2 diyabetin önlenmesinde ve kabızlığın giderilmesinde önemli role sahiptir. Lifli besinlere; sebzeler ve meyveler, tam tahıllı besinler, buğday, yulaf, mısır, kuru baklagiller örnek verilebilir.
- Uyku Düzeni
Kış aylarının yaklaşması ve günlerin kısalması sebebiyle, gün ışığından daha kısa yararlanmaya ve uyku hormonu olan melatoninin salınımındaki azalmaya bağlı olarak, kişide depresif duygu durumu gelişebilmektedir. Uyku düzeninin sağlanmasında, fiziksel aktivitenin arttırılması büyük bir öneme sahiptir.
- Kış aylarına girerken, bu tavsiyelere dikkat edilmesi, daha güçlü bir bağışıklık sistemi için yardımcı olabileceği gibi; yorgunluğun, depresif duygu durumlarının ve diğer şikâyetlerin önüne geçilmesine katkı sağlayacaktır.
Unutmayalım ki, sağlığımız en değerli varlığımızdır.
Dahl, W. J., & Stewart, M. L. (2015). Position of the Academy of Nutrition and Dietetics health implications of Dietary Fiber. Journal of the academy of Nutrition And Dietetics, 1866-1869.
George, J., Norris, S., Deventer, H., Pettifor, J., & Crowther, N. (2014). Effect of adiposity, season, diet and calcium or vitamin D supplementation on the vitamin D status of healthy urban African and Asian-Indian adults. British Journal of Nutrition, 590-599.
Kiremitçi, E., & Coşkun, H. (2017). Mevsimsellik ve Öznel İyi Oluş Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 241-244.
Onur, N., Sarper, F., & Onur, F. (2017). Farklı Sosyo-Ekonomik Düzeydeki Ailelerin Sebze-Meyve Tüketim Durumları. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 106-108.
