Besinin Adı
Türkçe: Maydanoz
İngilizce: Parsley
Latince: Petroselinum Crispum
Vatanı ve İklimi:
Maydanozun yetiştirilmesi M.Ö. 4000 yıllarına dayanmaktadır. Ana vatanı Akdeniz’e kıyısı olan ülkelerdir. Türkiye, konumu sayesinde maydanoz yetiştiriciliğinde önde gelen ülkeler arasındadır. Güneş seven bir sebze olan maydanoz, kısmi gölgeli alanlarda da yetişebilir. Nemli toprağı sever ve toprak derin kazılmışsa daha iyi olgunlaşır.
Bitkisel Özellikleri:
Maydanoz (Petroselinum crispum), Apiaceae familyasına aittir. Yaprak ve kökleri besin olarak tüketilen, iki yıllık kültür bitkisidir. Tohumları en zor ve en uzun sürede çimlenen sebzeler arasındadır. Düz yapraklı ve kıvırcık yapraklı olarak 2 çeşidi vardır. Yeşil yaprakları yemeklerde, mezelerde garnitür olarak kullanıldığı gibi, kökleri de bazı yemek ve çorbalarda kullanılmaktadır. Maydanozun yaprakları; apiol, fikusin, majudin, bergapten, heraklin, ksantotoksin ve antimikrobiyal furokumarinler içerir.
Faydaları ve/veya Zaraları:
Tıpta bitkisel destek olarak hipertansiyonu azaltmada, anemi tedavisinde yoğun olarak kullanılmıştır. Ayrıca burun akıntısında, kulak ağrısında, hematom* durumlarında ve deri kızarıklıklarında da kullanılmaktadır. Maydanozun lipit profiline olumlu etkileri olduğu yapılan çalışmalarda bulunmuştur. İyi kolesterol olarak adlandırdığımız HDL kolesterol seviyesini belirli bir biçimde arttırdığı, LDL kolesterol, vLDL kolesterol, trigliserit ve total kolesterolü önemli bir biçimde azalttığı gösterilmiştir.
Cilt hastalıklarının tedavisinde özellikle bazı bakterilere (B.Subtilis ve E.Coli) karşı savunma sağlar.
- İçeriğindeki apiol ve miristisinin östrojenik etkisi bulunmaktadır. Bu yüzden hamilelik döneminde fazla miktarda kullanımı üterotonik* etkisinden dolayı tehlikeli durumlar oluşabilir.
Maydanozda bulunan apigenin gibi flavonoidlerin, kanser hücreleri üzerinde pro-apoptotik*, anti-proliferatif*, anti-invaziv* etki gösterdiği belirtilmiştir. Bu durum, maydanozun antioksidan kapasitesinin yüksekliğini gösterir.
- Yapılan bir çalışmada; maydanoz yapraklarıyla zenginleştirilen makarnanın antioksidan seviyesi, kontrol grubuna oranla daha yüksek bulunmuştur. Bu çalışmada kanser hücrelerinin proliferasyonları* incelenmiş, yüksek miktarda maydanoz yaprağı ile zenginleştirilen makarnada proliferasyonun azaldığı gözlenmiştir. Fakat düşük dozlarda aynı etki saptanmamıştır.
- Yapılan başka bir çalışmada ise; maydanozun, hücre içi antioksidan GSH’ın seviyelerinde belirgin bir artış sağladığı, kanser oluşumuna sebep olan serbest radikallerin seviyesini azalttığı görülmüştür. Yine aynı çalışmada, kanser oluşumunu tetikleyen diğer bir durum olan lipit peroksidasyonu ürünlerinden MDA seviyelerinde azalma sağlasa da, istatistiksel olarak anlamlı bulunamamıştır.
- Yapılan bir hayvan çalışmasında; nar suyu, maydanoz suyu, biber suyu, limon suyu ve mandalina suyu tüketilmesi sağlanmış, bağışıklık sisteminin önemli elemanlarından olan lenfositlerin seviyesine bakılmış ve en yüksek artış maydanoz suyu verilen grupta sağlanmıştır.
Bilgilendirme:
-
İdrar söktürücü bir besin olan maydanoz; vücutta su kaybı meydana getirdiği için, kontrolsüz olarak tüketildiğinde vücudun su-mineral dengesinin bozulmasına sebep olmaktadır.
Ülkemizde, 12 ay boyunca pazardan eksik olmayan maydanoz, kokulu ve E vitamini içeriği yüksek bir sebzedir. Yemek ve salatalarda sürekli kullanılmaktadır. Üreticilere yıl boyunca sürekli gelir sağladığından, ekonomide önemli bir yeri vardır.
100 gram Maydanoz’un besin değerleri:
| CHO (g) |
Na (mg) |
I |
Vit. A (µg) |
| 7,4 | 37 | 3,4 | 871 |
| Protein (g) |
K (mg) |
F (µg) |
Vit. C (mg) |
| 4,4 | 811 | 80 | 159 |
| Yağ (g) |
P (mg) |
Fe (mg) |
Vit. B³ (mg) |
| 0,4 | 87 | 3,6 | 2,8 |
| Kalori (kkal) |
Ca (mg) |
Mg (mg) |
Lif (g) |
| 52,3 | 179 | 44 | 4,3 |
Hematom: Genellikle kan damarlarının zedelenmesi ve yırtılması sonucu kanın damar dışına çıkması ve doku içinde birikmesi durumudur.
Üterotonik Etki: Döl yatağındaki kasılmaların artmasını sağlayan etki.
Pro-apaptotik Etki: Kansere sebebiyet veren programlı hücre ölümünün önlenmesi.
Anti-proliferasyon Etkisi: Kanser hücrelerinin hızlı çoğalmasını önleyen etki.
Anti-invaziv Etki: Kanser hücrelerinin yayılımını önleyen etki.
Proliferasyon: Hızlı ve kontrolsüz olarak hücrelerin çoğalması.
Bakanlığı, T. M. (2011). Aromatik Bitkilerin Yetiştiriciliği. Bahçecilik (s. 3-19). içinde Ankara.
Barcın, H. K. (2016, Eylül 1). Türkiye’de Geleneksel Olarak Zayıflama Amacıyla Tüketilen Biberiye, Papatya, Mısır Püskülü, Maydanoz Ve Ceviz Yaprağı Bitkilerinin Sıçanlarda Kan Şekeri, Kan Lipit Profili Ve Vücut Ağırlığına Etkisinin İncelenmesi. İatanbul Medipol Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İstanbul, İstanbul, Türkiye: İstanbul Medipol Üniversitesi.
Çöteli, E., & Karataş, F. (2014). Maydanozdaki (Petroselinum sativum) Askorbik Asit Oksidasyonunun Zamana Bağlı Olarak Araştırılması. Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi , 133-137.
Güven, A., & Erkan, E. (2015). Fare Karaciğer Dokusunda Yeşil Çay (Camellia sinensis L.) ve Maydanoz’un (Petroselinum crispum) MDA ve GSH Düzeyleri Üzerine Etkilerinin Araştırılması. Caucasian Journal of Science, 65-72.
Kubat, A., Özaslan, M., Karaduman, A., Karagöz, I. D., & Kılıç, İ. H. (2013). C Vitamini Bakımından Zengin Sebze ve Meyvelerin Beyaz Kan Hücreleri Artışı Üzerine Etkilerinin Araştırılması. AVKAE Dergisi, 31-37.
Seczyka, L., Swieca, M., Gawlik-Dziki, U., & Czyz, J. (2016). Effect of Fortification with Parsley (Petroselinum crispum Mill.) Leaves on the Nutraceutical and Nutritional Quality of Wheat Pasta. Food Chemistry, 419-428.