Alkol tüketimine bağlı olarak kalori alımını kısıtlayan ve/veya aşırı egzersiz yapan bireyler, yeme bozukluğu veya madde bağımlılığı bozukluğu veya her ikisine sahip olabilir. Alkol tüketimi ve düzensiz yeme davranışları sıklıkla literatürde birlikte yer bulmuştur. Birçok olumsuz fiziksel ve psikososyal sonuçla olan ilişkilerinden dolayı riskli alkol tüketimi ve düzensiz beslenme davranışları gençler arasında ciddi sağlık sorunlarını temsil etmektedir. Popüler medya tarafından tanımlanan ve tıbbi olmayan bir terim olan drunkorexia; alkol tüketiminden önce veya sonra kalori kısıtlamasını tanımlamak için kullanılmaktadır. Literatürde nispeten yeni yeni yer bulan drunkorexia terimi hem akademik makaleler hem de popüler kültürde kullanılsa da, bu durumun teşhisi ve tedavisi ile ilgili sorunlar devam etmektedir.
Drunkorexia Nedir? Nasıl Tanımlanır?
Chambers tarafından; alkolden gelen kalori tüketimini dengelemek için egzersiz gibi kilo yönetim tekniklerini uygulamak şeklinde tanımlanmıştır.
Piazza-Gardner ve Barry’nin tanımıyla drunkorexia; gıdalardan alınan kaloriyi (enerjiyi) kısıtlayarak yerine yüksek alkol tüketimi ile bu kaloriyi karşılama ile karakterizedir. Ayrıca drunkorexialı kişilerde tüketilen alkolün kalorisini harcamak için aşırı egzersiz veya tükettikleri gıdayı kusmak için yüksek alkol alımı görülmektedir.
Kesin ve sistematik bir tanımlama olmamakla birlikte birçok araştırmacı tarafından; öğün atlamak veya kalori alımını kısıtlamak ve/veya aşırı egzersiz yapmak gibi düzensiz yeme davranışları ile birlikte alkol tüketiminin kombinasyonu olarak tanımlanmıştır. Ancak çalışmaların birçoğu bu davranışların yoğunluğunu ve miktarını saptayamamıştır. Bir çalışmada, drunkorexia teriminin yargılayıcı çağrışımlar taşıdığı düşünüldüğünden drunkorexia yerine alcoholimia teriminin kullanılması uygun görülerek çalışmada bu ifade ile yer bulmuştur.
Drunkorexia’nın Sınıflandırılması ve Tanı Konulması
Bu davranışta bulunan kişilerin tam yüzdesini kesin olarak belirlemek zordur. Çünkü araştırmacıların bu davranışı tanımlamak ve ölçmek için kullandıkları yapılar çeşitlilik göstermektedir. Bir çalışmada katılımcıları değerlendirmek için İtalyanca uyarlanmış versiyonu ile CEBRACS (Compensatory Eating and Behaviors in Response to Alcohol Consumption Scale) kullanılmıştır. Toplam 21 madde içeren bu ölçekte maddeler alkol tüketiminden önce, alkolün etkisi altındayken ve alkolün etkileri geçtikten sonra şeklinde üç zaman dilimini yansıtan üç bölüme ayrılmıştır. Her bölüm telafi edici davranışları ifade eden 5 ayrı faktörü içerir.
Faktör 1: alkolün etkilerini arttırmak için geliştirilen yeme davranışlarını yansıtmaktadır.
Faktör 2: alkol tüketiminden kaynaklanan kalori alımını telafi etmek için laksatiflerin kullanımını yansıtmaktadır.
Faktör 3: egzersiz ve kalori kısıtlamayı içermektedir.
Faktör 4: diüretik kullanımı ve faktör 5 ise öğün atlama veya normalden daha az yemek yeme gibi davranışları yansıtmaktadır.
CEBRACS’ın İtalyan versiyonu tatmin edici bir geçerlilik ve iç tutarlılık ile iyi psikometrik özellikler göstermiştir.
Başka bir çalışmada ise katılımcıları değerlendirmek için BASICS (Brief Alcohol Screening Intervention for College Students) kullanılmıştır. Bu ölçeğe göre alkol tüketiminden önce bazen, nadiren ya da hiç yemek yemeyen ve mevcut vücut imajı/büyüklüğü hakkında şu anda veya bazen/sık sık/her zaman endişe gösteren bireyler drunkorexia grubuna dahil edilmiştir.
Başka bir araştırmada; drunkorexia’nın, DSM-5’in bir kategorisi olan ‘Diğer Belirtilen Beslenme ve Yeme Bozuklukları’nın bir alt kategorisine dahil edilmesi gerektiği önerilmiştir. Aynı çalışmada drunkorexia teşhisine yardımcı olabileceği düşünüldüğünden Bulimiya Nervoza tanı kriterlerinin üzerinde de durulmuştur.
Drunkorexia İle İlgili Yapılan Çalışmalar
- Giles ve arkadaşları tarafından yapılan bir araştırmada, alkol tükettiğini bildiren 4.271 öğrencinin %39’unun alkol tüketmeyi planladıkları günlerde gıda tüketimini kısıtladığını bildirmişlerdir. Kalori alımını sınırladığını bildiren öğrencilerin %47’si ve erkeklerin ise %32’si kilo kaygısı nedeniyle bu davranışı gösterdiklerini bildirmişlerdir.
- 411 üniversite öğrencisinin katılımıyla gerçekleşen bir başka çalışmada toplamda 47 kişi drunkorexia ile ilgili özellikleri karşılamıştır. Yaşları 18-26 arasında değişen bu grubun %46,8’ini kadınlar, %53,2’sini ise erkekler oluşturmaktayken, nondrunkorexia grubunun ise %31,3’ünü kadınlar ve %68,7’sini erkekler oluşturmaktadır. Sonuçta; cinsiyet ve drunkorexia arasında anlamlı bir ilişki olduğu gösterilmiştir. Kadın katılımcıların, drunlorexia özelliklerini karşılama olasılıkları daha yüksek bulunmuştur. Bu bulgular, kadınların alkol tüketmeden önce kalori alımını kısıtlama olasılığının daha yüksek olduğunu gösteren önceki araştırmalarla uyumludur. Literatürün belirttiği gibi, vücut dismorfisi ve yeme bozuklukları ile ilgili problemler her ne kadar kadınlarda erkeklere oranla daha fazla görülse de, ilgili problemlere sahip erkeklerin sayısı da her geçen gün artmaktadır. Dolayısıyla, nitel metodolojiyi kullanan daha fazla araştırma, cinsiyete bağlı farklılıkları daha dikkatli bir şekilde incelemek adına verimli olabilir. Ayrıca hem drunkorexia özelliklerini karşılayan hem de karşılamayan gruptaki katılımcılar ortalama olarak aynı miktarda alkol tüketse de, bu bulgular drunkorexia katılımcılarında alkole bağlı daha fazla önem ortaya çıkarabilir. Bu durum; drunkorexia’lı bireylerin boş bir mide ile alkol tüketmesi veya daha yüksek alkol içeriğine ve daha az kaloriye sahip içecekleri tercih etmesi ile açıklanabilir.
Drunkorexianın adölesanlarda yaygın bir şekilde görüldüğü bildirilmektedir. Öğrencilerin bu yeme davranışını sergileme sebeplerinin vücut ağırlığı kontrolünü sağlamaya yönelik olduğu bildirilmektedir. Adölesanların ve gençlerin sosyal çevre ve yaşıtlarının baskısına karşı hassas ve savunmasız olabilecekleri unutulmamalıdır. Dolayısıyla; önleme programlarının geliştirilerek direnç becerisi ve teknikleri konusunda eğitime odaklanılabilir. Ayrıca kişilerin sosyal çevrelerine ve yaşıtlarına uymak veya sosyal olarak kabul görmüş güzellik standartlarına ulaşmak için işlevsiz yeme ve içme davranışlarına karşı bilinçlendirilmesinin yarar sağlayacağı düşünülmektedir.
Thompson-Memmer, C., Glassman, T., & Diehr, A. (2018). Drunkorexia: a new term and diagnostic criteria. Journal of American College Health, 1-7.
Chambers RA. Drunkorexia. J Dual Diagn. 2008;4(4):414–416.
Giles SM, Champion H, Sutfin EL, et al. Calorie restriction on drinking days: an examination of drinking consequences among college students. J Am Coll Health. 2009;57(6):603.
Pompili, S., & Laghi, F. (2018). Drunkorexia: Disordered eating behaviors and risky alcohol consumption among adolescents. Journal of health psychology, 1359105318791229.
Köse, G. (2017). Üniversite Öğrencilerinin Yeme Farkındalığının Üzerine Bir Araştırma. (Doktora Tezi). Ankara