Birden çok çift bağ içeren yağ asitleri ÇDYA (çoklu doymamış yağ asitleri) olarak adlandırılır. Omega-3 ve omega-6 yağ asitleri en önemli ÇDYA arasında yer almaktadır. Linoleik asit, araşidonik asit ve gamma linolenik asit başlıca omega-6 yağ asitleridir. Omega-6 dizisinden olan, 4 çift bağa sahip ve 20 karbon zincirli araşidonik asit (AA), biyolojik hücre zarının ayrılmaz bir bileşeni olup, hücre zarına akışkanlık ve esneklik kazandırır. Membranda bulunan AA, fosfolipidlerin %5-15’inden sorumludur. Özellikle iskelet kası, beyin, karaciğer, dalak ve retina fosfolipidlerinde bol miktarda bulunur. AA’nın yapısında bulunan dört çift bağ, bağışıklık sisteminin düzgün çalışması için büyük öneme sahip olan çok sayıda metabolite yol açan oksijenasyona* sebep olur.
İlk olarak yer fıstığı yağından elde edilen ve hayvanlarda fosfolipit metabolizmasının önemli bileşenlerinden biri olan araşidonik asit, hücre zarındaki fosfolipidlerde ve bağışıklık hücrelerinin lipit gövdelerinde depolanır. Anne sütü sınırlı miktarda AA içerirken, inek sütündeki miktar çok düşüktür. Anne sütündeki DHA ve AA konsantrasyonları, annenin diyetindeki önceden oluşturulmuş serbest yağ asitlerinin miktarına ve öncülerinin biyosentezine bağlıdır. Yakın zamandaki kanıtlar; anne sütüyle beslenen bebeklerin nöral olgunlaşmasının, anne sütünün içerdiği uzun zincirli çoklu doymamış yağ asitlerine (AA ve DHA*) bağlı olduğunu düşündürmektedir. Bazı deniz yosunları, et, yumurta sarısı ve bazı karides türleri yoğun miktarda AA içerir. Diğer kaynakları arasında, kümes hayvanları ve hayvan organları yer almaktadır.
- Araşidonik asit metabolitleri; hücre çoğalması, doku rejenerasyonu* ve hastalık progresyonunun* belirlenmesinde yardımcı olma gibi çok çeşitli fizyolojik rollere sahiptir. Hayvan deneylerinde; DHA ve araşidonik asidin, fetal* dönemdeki farelerin beyin kültürlerine eklenmesi sonucunda sinapsların* sayı ve çeşitliliğinin arttığı bildirilmiştir.
Çoklu doymamış yağ asitleri, özellikle ARA, çeşitli iyon kanalları ve enzimlerin işlevini ve aktivitesini etkiler. Hücre apoptozu* ve embriyogenez* sırasında kritik önem taşıyan olaylarda rol oynadığından yenidoğanın sağlığında önemli fizyolojik ve farmakolojik etkileri bulunmaktadır.
- Yaşlılarda uygulanan ARA takviyesinin bilişsel fonksiyonları geliştirebileceği bildirilmiştir. ARA takviyesinin, nöronal uyarılabilirliği düzenleyerek epileptik nöbetler ve kardiyak aritmi üzerinde faydalı etkiler gösterdiği saptanmıştır.
ARA, iskelet kaslarının içerdiği toplam yağ asitlerinin %15-17’sini oluşturmaktadır. Bu durum, ARA takviyesinin güç antrenmanlarında vücut kompozisyonunu, kas fonksiyonunu ve güç çıkışını etkileme nedenini açıklamaktadır. Ayrıca, ARA’nın hücre zarlarına dahil edilmesiyle nöromusküler* sinyallemeyi düzenlemesi mümkündür.
Serbest AA, aktivasyonun yanı sıra inhibisyon yoluyla, iyon kanallarının, çeşitli reseptörlerin ve enzimlerin işlevini düzenler. Bu, beynin ve kasların düzgün işlevi ve tümör başlangıcına, gelişimine ve metastazına* karşı koruyucu potansiyeldeki temel rolünü açıklar.
Omega-6 yağ asitlerinin vücuda fazla alınması araşidonik asidin artmasına ve araşidonik asitten meydana gelen, inflamasyona sebep olabilecek nitelikte olan eikosonaidlerin vücutta fazla üretilmesine yol açmaktadır. Bu maddelerin vücutta artması ateş ve ağrının artmasına, alerjik rahatsızlıklara ve damar genişlemesine sebep olmaktadır. Bu sebeple, omega-6/omega-3 çoklu doymamış yağ asitlerinin tüketim oranı oldukça önemlidir. Yapılan incelemelerin sonuçlarına göre bu oranın 1:4 arasında olması önerilmektedir.
Nöromusküler: Sinir-kas
DHA: Dokozahekzaenoik Asit
Fetal: Fetüsle ilgili, fetüse ait
Sinaps: Sinir hücrelerinin uzantılarının diğer sinir hücrelerinin akson, dendrit ya da gövdesi ile ya da epitel, kas ve bez hücreleri ile anatomik olarak temas yerleri
Metastaz: Organizmanın herhangi bir yerinde mevcut olan bir hastalığın, organizmada başka bir yere sıçraması
Apoptoz: Bir hücrenin etraftaki hücrelere zarar vermeden ölmesi, programlanmış hücre ölümü
Embriyogenez: Embriyonun oluşma ve gelişme süreci
Rejenerasyon: Yenilenme
Progresyon: İlerleme, ilerleyiş
Hendek, M. K., & Erdemir, E. O. (2012). Periodontal Hastalık ve Lipoksinler. KÜ Tıp Fak Derg.
J Thomas Brenna et al. (2007). Docosahexaenoic and Arachidonic Acid Concentrations in Human Breast Milk Worldwide. Am J Clin Nutr , 1457–1464.
Konukoğlu, D. (2008). Omega-3 ve Omega-6 Yağ Asitlerinin Özellikleri, Etkileri Ve Kardiyovasküler Hastalıklar İle İlişkileri. Türk Aile Hek Derg, 12(3), 121-129.
Özlem Özmen. (2013). Omega-3 Ve Omega-6 Yağ Asitlerinin Üre Fraksiyonlama Ve Enzimatik Yöntemler İle Konsantrasyonu (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
Özmert, E. N. ( 2005). Erken Çocukluk Gelişiminin Desteklenmesi-I: Beslenme. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 179-195.
Songül Çakmakçı, D. T. (2012 ). Yağ Asitlerinin Sağlık Ve Beslenme Üzerine Etkileri. Türk Bilimsel Derlemeler Dergii, 133-137.
Tallima, H., & Ridi, R. E. (2018). Arachidonic acid: Physiological Roles and Potential Health Benefits – A Review. Journal of Advanced Research, 33-41.
