Besinin Adı
Türkçe: Antep Fıstığı
İngilizce: Pistachio
Latince: Pistacia vera L.
Vatanı ve İklimi:
Antep fıstığının Yakın Doğu (İran, Anadolu, Türkmenistan, Kafkasya) ve Orta Asya (Tacikistan, Afganistan, Hindistan’ın kuzeyi) olmak üzere iki gen merkezi vardır. Dünya genelinde yaklaşık 21 ülkede yetiştirilen antep fıstığı, en çok İran’da ve daha sonra ABD’de üretilmektedir. Ülkemizde ise Güneydoğu Anadolu Bölgesinin; Gaziantep, Şanlıurfa, Siirt, Kahramanmaraş, Adıyaman, Diyarbakır ve Mardin illerinde ekonomik olarak üretilmektedir. Antep fıstığından yüksek verim elde etmek için yazları sıcak, kışları ılık geçen iklim koşulları sağlanmalıdır.
Bitkisel Özellikleri:
Botanik olarak antep fıstığı; badem, vişne, erik, şeftali ve kayısı gibi sert çekirdekli meyve olarak sınıflandırılır. Anacardiacea ailesinden Pistacia vera L. türüne ait olan antep fıstığı ağacı, yaprak döken bir bitkidir. Sonbaharda yapraklarını döker ve kış boyunca uykuda bekler. Antep fıstığı ağacı, genellikle 5 yıldan önce meyve vermez ve 10-12 yıl geçtikten sonra tam anlamıyla meyve vermeye başlar.
Antep fıstığının haziran ayında kabuğu sertleşir ve ağustos ayı başında içi oluşmaya başlar. Eylül ayı boyunca içi tam olarak olgunlaşır ve hasat edilir. Türkiye’de antep fıstığı çeşitlerinden; Siirt, Kırmızı, Uzun, Halebi, Tekin ve Barak Yıldızı yetiştirilmektedir.
Faydaları ve/veya Zararları:
Antep fıstığı, fındığa göre; selenyum, flavonoid, proantosiyanidin, lutein, β-karoten ve γ-tokoferol açısından daha zengin bir antioksidan kaynağıdır. Diyette bulunan antep fıstığı, içerdiği yüksek antioksidan sayesinde kalp sağlığını korur. Antep fıstığı tüketimi, kötü kolesterolü düşürür ve kan basıncını dengeler. Antep fıstığı, tekli doymamış yağ asitlerini ve yüksek miktarda fitoterol içerdiğinden, kan basıncının düşürülmesine yardımcı olur.
Genellikle alerjilere hassas olan kişilerde, antep fıstığında bulunan; Pis v 1, Pis v 2 ve Pis v 3 alerjenleri, akut reaksiyonlara neden olmaktadır. Antep fıstığının yapısında bulunan proteinlerin %66’sını globülin, %25’ini albümin, %7’sini glutein, %2’sini ise prolaminler oluşturmaktadır. Globülin ve albümin ana proteinlerden olup besin allerjilerinde çapraz reaksiyonlarda önemli rol oynamaktadır. Kabuklu ağaç yemişlerinden özellikle birine allerjisi olanlarda bir diğerine de allerji gelişme ihtimali yüksektir.
Kajuya allerjisi olan bireylerin genellikle antep fıstığına da allerjisi vardır. Yapılan bir araştırmada; kaju allerjisi olan 4 hastanın 2’sinde çapraz reaksiyonla antep fıstığı allerjisi olduğu tespit edilmiştir.
Bilgilendirme:
Dünya’da %60-70 oranında kavrulmuş kuruyemiş olarak tüketilen antep fıstığı, %30-40 oranında sanayide tatlı, baklava, pasta, çikolata ve dondurma yapımında kullanılmaktadır. Özellikle Gaziantep’te; katmer, helva kurabiye, ezme, dolma, kebap gibi pek çok yöresel lezzetlere tat katmak amacıyla antep fıstığı kullanılmaktadır.
Antep fıstığının kırmızı kabuğunun sert olan kabuktan ayrılarak çıkartılmasına kavlatma, ana kabuğunun olgunlaşma sırasında kendiliğinden veya sonradan mekanik olarak açılmasına ise çıtlatma denir.
100 gram Antep Fıstığı’nın besin değerleri:
| CHO (g) | Na (mg) | I | Vit. A (µg) |
| 11,6 | 6 | 5 | 25 |
| Protein (g) | K (mg) | F (µg) | Vit. C (mg) |
| 20,8 | 1020 | 120 | 7 |
| Yağ (g) | P (mg) | Fe (mg) | Vit. B³ (mg) |
| 51,6 | 500 | 7,3 | 4,9 |
| Kalori (kkal) | Ca (mg) | Mg (mg) | Lif (g) |
| 587,7 | 136 | 158 | 10,6 |
Kay, C. D., Gebauer, S. K., West, S. G., & Etherton, P. M. (2010). Pistachios Increase Serum Antioxidants and Lower Serum Oxidized-LDL in Hypercholesterolemic Adults. The Journal of Nutrition, 1093-1098.
Mohammadifard, N., Abargouei, A. S., Salvado, J. S., Ferre, M. G., Humphries, K., & Sarrafzadegan, N. (2018). The Effect Of Tree Nut, Peanut, And Soy Nut Consumption On Blood Pressure: A Systematic Review And Meta-Analysis of Randomized Controlled Clinical Trials. The American Journal Of Clinical Nutrution, 966-981.
