Besinin Adı
Türkçe: Yaban mersini
İngilizce: Blueberry
Latince: Vaccinium Myrtillus L.
Vatanı ve İklimi:
Yaban mersini, ılıman iklimlerde yetişen bir meyve çeşididir. Genel olarak Kuzeydoğu Anadolu topraklarında yetişen bitki, ülkemizde daha çok Doğu Karadeniz Bölgesi’nde yetişmektedir. Başta Artvin ili olmak üzere; Rize, Samsun, Giresun, Ordu, Bolu, Gümüşhane, Erzurum, Kocaeli, Sakarya gibi illerde bulunur.
Yaban mersininin yetişmesine elverişli alanlar kısıtlı olsa da, son yıllarda oldukça popülerleşmiştir. Yetiştiği toprak, tam güneş ışığına maruz kalmalı veya gölge alan kısımları çok az olmalıdır. Hava akımının iyi olduğu, meyilli, asitli topraklarda yetişmektedir. Toprak pH değerinin 4,5- 5,5 arasında olması yaban mersini için ideal asit oranıdır. Orman gülleri (açelya, gardenya vb.), kayın, defne, kızılağaç gibi bitkilerin yetiştiği topraklarda yaban mersininin yetiştirilmesi de mümkündür.
Bazı çeşitleri karlı ve soğuk bölgelerde de yaşayabilir. Vaccinium türlerine ait besinler, yayla veya ormanlık alanlarda bulunurlar. Susuzluğa karşı dayanıksız olan yaban mersininin, kuraklık dönemlerinde üretimi yavaşlayabilmektedir. Yetiştiriciliği doğru bir şekilde yapıldığında, yaklaşık 30 sene boyunca üretim sağlanabilmektedir.
Bitkisel Özellikleri:
Ülkemizde ismi yaban mersini olarak bilinen bu meyve, birçok yerde yöre halkı tarafından farklı isimlerle adlandırılmıştır. Bunlardan en bilindik olanları; maviyemiş ve likapa’dır.
Vaccinium L. cinsi olan yaban mersininin birçok türü vardır. Vaccinium corymbosum L.; yüksek boylu maviyemiş, Vaccinium virgatum L.; tavşan gözlü maviyemiş, Vaccinium angustifolium L.; alçak boylu maviyemiş bunlardan birkaçıdır.
İlkbahar mevsiminde fazlaca çiçek açan yaban mersini, çalı formunda üzümsü bir meyvedir. Aslında mavi renk olan meyve, yaz sonuna doğru ateş kırmızısı rengine bürünür. Koyu yeşil yapraklara sahip olan meyve, kırmızı rengiyle süs bitkisi olarak da kullanılmaktadır.
Faydaları ve/veya Zararları:
Yaban mersininin ekonomiye katkısı olduğu gibi, insan sağlığına da birçok faydası vardır. Antioksidan içeriği oldukça yüksektir. Taze olarak tüketilirse kan şekeri ve kolesterolü düşürme eğilimi vardır. Gece körlüğü gibi görme bozukluklarını önlemede yardımcı olur. Bitki çayı olarak tüketildiğinde, idrar yolu enfeksiyonlarına karşı antibiyotik etkisini gösterir. Mide bulantısının ve kabızlığın iyileşmesinde önemli yeri vardır. Enfeksiyonlar için dezenfektandır. Yaşlanmayı geciktirir ve bilişsel davranışsal bozukluklardaki değişikliklere karşı koruyucudur.
Yaban mersini, etkisini doğrudan beyinde gösterme özelliğine sahip olduğu için, daha etkili/kısa süreli bir sonuç almak mümkündür. Yaşa bağlı olabilecek nörodejeneratif (kazanılmış becerilerin sonradan kaybı) hastalıkların gelişmesini önlemede yardımcıdır.
- Yaban mersini suyunun; alzheimer ve demans hastalıklarına karşı, koruyucu ve önleyici etkisi olduğu da bilimsel çalışmalarca saptanmıştır.
- Yapılan diğer çalışmalarda; en doğal antosiyanin kaynaklarından olan yaban mersininin, ülseratif kolit hastalığının tedavisinde yardımcı rol oynadığı görülmüştür.
- Araştırmalar henüz yetersiz olsa da, sınırlı sayıda obez bireylerle yürütülen bir araştırmada; yaban mersininin endotel fonksiyonları arttırdığı, damar ve organ fonksiyonlarını düzelttiği görülmüştür.
Bilgilendirme:
Tatlı, ekşi, ince meyveli, sulu, mavi, pembe gibi kategorilere ayrılan, yayla ve ormanlarda yetişen yaban mersininin meyvesi; reçel, meyve suyu, konserve, marmelat, çay, sos, kuru meyve olarak çeşitli şekillerde tüketilmektedir. Ayrıca, yaban mersini meyvesinin yaprağı ve kökü, ilaç sanayisinde hammadde olarak kullanılmaktadır.
Hem uzun süreli üretimi yapılabilen, hem de değerli bir meyve olan yaban mersini; çiftçi açısından, ekonomik olarak getirisi yüksek meyveler arasında yer almaktadır.
100 gram Yaban Mersini’nin besin değerleri:
| CHO (g) | Na (mg) | I | Vit. A (µg) |
| 6,1 | 1 | 1,2 | 6 |
| Protein (g) | K (mg) | F (µg) | Vit. C (mg) |
| 0,6 | 78 | 2 | 22 |
| Yağ (g) | P (mg) | Fe (mg) | Vit. B³ (mg) |
| 0,6 | 13 | 0,7 | 0,4 |
| Kalori (kkal) | Ca (mg) | Mg (mg) | Lif (g) |
| 36,6 | 10 | 2 | 4,9 |
Krıkorıan, R., Shıdler, M. D., Nash, T. A., Kalt, W., Vınqvıst-Tymchuk, M. R., Shukıtt-Hale, B., & Joseph, J. A. (2011). Blueberry Supplementation Improves Memory in Older Adults. J Agric Food Chem., 3996–4000.
Roth, S., Spalinger, M. R., Gottier, C., Biedermann, L., Zeitz, J., Lang, S., . . . Scharl, M. (2016). Bilberry-Derived Anthocyanins Modulate Cytokine Expression in the Intestine of Patients with Ulcerative Colitis. Plos One.
Shukitt-Hale, B. (2012). Blueberries and Neuronal Aging. Gerontology, 518–523.
Stull, A. J., Cash, K. C., Champagne, C. M., Gupta, A. K., Boston, R., Beyl, R. A., . . . Cefalu, W. T. (2015). Blueberries Improve Endothelial Function, but Not Blood Pressure, in Adults with Metabolic Syndrome: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Clinical Trial. Nutrients, 4107-4123.
Şavşatli, Y., Baykal, H., Tumkaya, L., & Akbulut, M. (2014). Bazı Vaccinium L. Türleri ve Tıbbi Etkileri. II. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Sempozyumu (s. 591). Yalova: Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü.
