Besinin Adı
Türkçe: Kuşburnu
İngilizce: Rose Hip, Dog Rose
Latince: Rosa Canina
Vatanı ve İklimi:
Türkiye’de yabangülü, şillan, deligül, gülburnu isimleriyle bilinen kuşburnu; Batı ve Orta Asya, Kafkasya, Kuzeybatı Afrika, Avrupa, Irak ve İran’ın kuzey ve batı kesimleri, Afganistan’ın kuzeyi, Keşmir ve Pakistan gibi ülkelerde yaygın olarak bulunan bir bitkidir. Kuşburnu türleri, zorlu iklim ve toprak şartlarına kolaylıkla adapte olması sayesinde dünyada ve ülkemizde rahatlıkla yetiştirilebilir.
Bitkisel Özellikleri:
Kuşburnu, Rosaceae ailesinin bir üyesidir. Gül bitkisinin yalancı meyvesi olarak da bilinir. Dünyada 70-100 civarında türü yetişir. Boyu 0.5-4.0 m kadar uzayabilen sarkık ve dik formlu, gövde ve dalları dikenli, kış aylarında yaprağını döken, çalı görünümlü bir bitkidir. Tüketilen meyve kısmı, yuvarlak ve elips şeklinde olup, sarı, turuncu ve kırmızı renklidir. Ayrıca, tüylü veya tüysüz olarak türüne göre değişiklik gösterir.
Faydaları ve/veya Zararları:
Kuşburnunda bulunan en önemli antioksidan bileşiklerin başında C vitamini gelir. Askorbik asit olarak da bilinen C vitamini; deri, bağ ve kıkırdak gibi dokulardaki kollajenin, onarım ve oluşumunda görev alır. Ayrıca kuşburnu; karotenoidleri, tokoferolleri, biyoflavonoidleri, tanenleri, pektinleri, şekerleri, organik asitleri, uçucu yağları, amino asitleri ve fenolik bileşikleri içerir. Rosaceae meyvelerinin fizyolojik fonksiyonları, kısmen fenolik bileşiklerin yoğunluğuna bağlanabilir. İçerdiği fenolik bileşikler sayesinde antioksidan, anti-mutajenik ve anti-karsinojenik özellik gösterir.
Galaktolipid (GOPO); kuşburnunun içinde bulunan diğer önemli bileşiklerdendir. Bu biyoaktif bileşiğin, bilinen bir toksik etkisi olmamasıyla beraber, hem antitümör, hem de anti-enflamatuar aktiviteyi destekleyen etkileri vardır. Besin bileşimi nedeniyle kuşburnu tüketimi; kireçlenme, romatoid artrit* ve kanser gibi bazı kronik hastalıklar üzerinde birçok olumlu etki oluşturabilmektedir. Pektin içeriği sayesinde laksatif* etki gösterebilen kuşburnu, düzenli tüketildiğinde sindirimin kolaylaşmasına yardımcı olarak, kabızlık sorununu ortadan kaldırır.
Yapılan çalışmalarda, anti-obezite ve anti-diyabetik aktiviteyi desteklediği gözlemlenmiştir. Daha fazla çalışmalara ihtiyaç duyulsa da, kuşburnunun sağlık üzerine birçok olumlu etkisi göz önüne alınarak, fonksiyonel bir besin olarak düşünülebilir.
Bilgilendirme:
100 gram kuşburnunda; 1250 mg C vitamini varken, 100 gram limonda; 50 mg C vitamini vardır.
Limona göre 25 kat daha fazla C vitamini içeren kuşburnu, eski zamanlarda, C vitamini eksikliğiyle görülen skorbüt hastalığının tedavisinde kullanılmıştır.
Kuşburnu, meyve suyu olarak tüketilebildiği gibi, marmeladı veya pekmezi de yapılır. Ancak, marmelat ve pekmez yapılırken, pişirilip soğutulduğu için içerisindeki C vitamini oranı azalır. 
Kuşburnu çayı, 1 kupa kaynamış suyun içine, 2-3 adet kurutulmuş kuşburnu eklendikten sonra, 10-15 dakika civarında demlenmesiyle hazırlanır. Isı ve ışıktan etkilen vitaminlerin kaybına daha fazla uğramaması için, 5 dakika içinde tüketilmesi tavsiye edilir.
Kuşburnunun tohumları; cilde canlılık kazandıran ve güneş yanıklarına karşı koruma etkisi olan gama linoleik asidi (GLA) yüksek miktarda içerir. Kremler arasında %10-20 oranında kuşburnu yağı içerenlerin; cilt çatlakları, yanık ve yaralar üzerinde olumlu etkisi olduğu gözlemlenmiştir.
100 gram Kuşburnu’nun besin değerleri:
| CHO (g) | Na (mg) | I | Vit. A (µg) |
| 16,2 | 24 | 1 | 800 |
| Protein (g) | K (mg) | F (µg) | Vit. C (mg) |
| 3,6 | 291 | 60 | 1250 |
| Yağ (g) | P (mg) | Fe (mg) | Vit. B³ (mg) |
| 0,6 | 258 | 0,5 | 1,7 |
| Kalori (kkal) | Ca (mg) | Mg (mg) | Lif (g) |
| 95,4 | 257 | 104 | 23,7 |
Romatoid artrit: Küçük eklemlerin ve dirseklerin öncelikle tutulduğu, kronik seyir gösteren ve tuttuğu eklemde hasara neden olan; bir çok organ ve sistemi de tutabilen otoimmün bir iltihabi eklem hastalığıdır.
Fan, C., Pacier, C., & Martirosyan, D. M. (2014). Rose Hip (Rosa Canina L): A Functional Food Perspective. Functional Foods İn Health And Disease, 493-509.
Koçan, N. (2010). Peyzaj Planlama Ve Tasarım Çalışmalarında Kuşburnu (Rosa Canina L.) Bitkisinin Değerlendirilmesi. Hr.Ü.Z.F.Dergisi, 33-37.
Özen, M. S. (2013, Haziran). Bolu Merkez İlçesinde Kuşburnu (Rosa Spp.) Genetik Kaynaklarının Seleksiyonu Ve Antioksidan Aktivitelerinin Tespiti. Yüksek Lisans Tezi. Konya.
Su, L., Yin, J.-J., Charles, D., Zhou, K., Moore, J., & Yu, L. (. (2007). Total Phenolic Contents, Chelating Capacities, And Radical-Scavenging Properties Of Black Peppercorn, Nutmeg, Rosehip, Cinnamon And Oregano Leaf. Food Chemistry, 990–997.
