Karpuz Nedir? Faydaları Ve Zararları Nelerdir?

Besinin Adı
Türkçe: Karpuz
İngilizce: Watermelon
Latince: Citrullus lanatus

Vatanı ve İklimi:
Çok eski zamanlarda Akdeniz bölgesinde ve Hindistan’da karpuz kültürü olduğu bilinmektedir. Kumlu-tınlı toprak, karpuz yetiştiriciliğine en uygun toprak yapısıdır. Karpuz yetiştirilmek istenilen toprağın yapısında, minimum %5 oranında organik madde bulunması ve iyi sürülmesi gereklidir. 15 ^oC toprak sıcaklığında, 15 günde, 20 ^oC toprak sıcaklığında 5 günde ve 30 ^oC toprak sıcaklığında ise 1-2 günde çimlenme gerçekleşmektedir. Karpuz bir çöl sebzesi olup, sıcağı çok seven, ılıman iklimlerde gelişebilen, soğuktan kötü etkilenen bir sebzedir. Nem miktarından çok etkilendiği söylenemez. Işığa bağımlı bir bitki olmayıp, ışığın çiçeklenme üzerinde olumlu etkisi bulunmaktadır. Uzun gün dönemlerinde erkek çiçek oluşumu, kısa gün dönemlerinde ise dişi çiçek oluşumu görülmektedir. Bir bitkide 50’ye yakın çiçek oluşumu görülse de, çiçeklerden sadece üç tanesi beslenebilmektedir.

Bitkisel Özellikleri:
Çekirdeği bulunan her besini sebze grubuna dahil ettiğimiz gibi, karpuz da kabakgiller ailesinden (Cucurbitaceae familyası) bir sebze olarak sayılmaktadır. Karpuz bitkisi, tek yıllık olup sürgün bir yapıya sahiptir. Sürgün bir yapıya sahip olduğu için yayılarak gelişir ve merkezden etrafa doğru 2-4 metre arasında yayılabilir.  Önce kazık, daha sonra saçak kök gelişimi başlar. Köklerin; %40-60’ı toprağın 10-30 cm derinliğinde, %20-30’u toprağın 50-60 cm derinliğinde, %5-10’u toprağın 100-150 cm derinliğinde yer alır. Ana gövdenin gelişimine 80-100 cm oluncaya kadar karışılmaz.

Karpuz bitkisi, yeşil ve yeşilin tonlarında, tüylü, yuvarlak bir yapıya sahiptir. Yapraklar; kısa, orta veya uzunca bir yapıda olan dallara tutunmaktadır. Yaprağın rengi yeşilin tonlarında olup, alt kısımları daha mat bir renkte ve 3-5 lobdan oluşmaktadır. Ana gövde üzerinde 6-8. boğuma kadar çiçek oluşumu görülmeyip, 6. boğumdan önce erkek, daha sonra da dişi veya erdişi çiçekler oluşmaktadır. Karpuz meyveleri, ağırlıklarına ve boylarına göre; küçük, orta, iri ve çok iri olarak sınıflandırılır. Meyve iriliği 2-3 kg’dan başlayıp, 50-60 kg’a kadar çıkabilir. 5-6 kg’lık ve az çekirdekli olanlar tercih edilmektedir.

Faydaları ve/veya Zararları:
İçerisinde çok fazla miktarda su bulundurduğu için yaz meyvelerinin vazgeçilmezidir. Karpuz meyvesi, insan sağlığı için gerekli olan lif, vitaminler, antioksidanlar ve mineraller gibi çeşitli besin öğeleri içerir. İçeriğindeki A vitamini sayesinde, göz sağlığı üzerinde olumlu etkisi olup, içeriğindeki karotenoid ve fenolik birleşiklerin antioksidan özelliğiyle bağışıklığı güçlendirerek hastalıklara yakalanma riskini azaltır. Lif açısından zengin içeriği ise sindirim sistemine yarar sağlar.

Karpuz iyi bir antiinflamatuar bir sebzedir. İçerdiği yüksek miktarda C vitamini ile serbest radikal oluşumunu engelleyerek kanser oluşumunu önlerken, astım hastalarının atak şiddetlerini azaltmaya yardımcı olduğunu bildiren çalışmalar mevcuttur.

Karpuza kırmızı rengini veren likopen; kalp, damar sağlığı ve kemik dokuları için, önemli ve koruyucu etkiye sahiptir. Aynı zamanda, kan basıncı (tansiyon) üzerinde de olumlu etkileri vardır.

Karpuzda bulunan minerallerden; kalsiyum ve potasyum, kemik ve iskelet yapısını güçlendirir, sodyum ve potasyum vücudun elektrolit dengesini sağlar.

Sitrülin; böbrek yardımıyla arjinine dönüşen bir aminoasit olup, yağları yakarak kilo verme ve kolesterolü düşürmeye yardımcı olur. Karpuz, sitrülin içeren yağ hücrelerinin birikimini engelleyip, vücutta kullanılmasını sağlar. İdrar söktürücü özelliği ile; böbreklerin aşırı çalışmasını engelleyerek böbrek sağlığına katkıda bulunurken, aynı zamanda karaciğerin de yorulmasını engellemiş olur.

Bilgilendirme:
Karpuz üretimi, dünyadaki toplam sebze üretiminin yaklaşık %9,5’ini oluşturmaktadır. Ülkemiz karpuz üretiminde dünyada 3. sırada gelmektedir. Ülkemizde karpuz üretimi, ekonomik açıdan oldukça önemli bir yere sahiptir. Karpuz üretimi, bölgelere göre değişkenlik gösteren, açık veya örtüaltı şeklinde yapılmaktadır. Örtüaltı karpuz çoğunlukla Çukurova bölgesinde yetiştirilmektedir. Açıkta karpuz üretimi ise, genellikle Güneydoğu Anadolu, Trakya ve Akdeniz bölgelerimizde üretilmektedir.

Meyve suyu üretimi, turşu, şurup, konserve ve reçel  üretiminde kullanılmakla birlikte, en fazla taze olarak tüketimi tercih edilmektedir. Çekirdekleri kozmetik ve ilaç sanayisinde kullanılırken, kabukları ise hayvanların tüketimi için iyi bir posa kaynağı olarak tercih edilmektedir. Ancak son zamanlarda yapılan çalışmaların sonucunda, karpuz çekirdeğinin besin olarak tüketiminin uygun olduğu belirtilmektedir. İçerisinde barındırdığı esansiyel yağlardan dolayı besin olarak tüketilmesi önerilmektedir.

Karpuz meyvelerinin ticari kalitesi; meyvenin boyutu ve şekli, kabuk rengi ve kalınlığı, et rengi ve dokusu, şeker içeriği, aroma, lezzet ve besin bileşimi gibi birçok faktör tarafından belirlenir.

100 gram Karpuz’un besin değerleri: