Glutamin Nedir? Etkileri Nelerdir?

Aminoasitler, hücre ve dokulardaki proteinlerin yapı taşlarıdır. Memeli vücudunda sudan sonra en fazla bulunan bileşik olan aminoasitler, endojen ve/veya ekzojen proteinlerden elde edilebilir. Bu bileşikler hücrelerin hayatta kalması, bakımı ve çoğalması için büyük öneme sahiptir. Genetik kodda detaylandırılan 20 aminoasitten biri ve vücutta en fazla bulunan serbest aminoasit olan glutamin, vücuttaki serbest aminoasit grubunun %50’sini oluşturur. Vücutta bulunan glutaminin %75’i iskelet kasında, kalan kısmın çoğu ise karaciğerde bulunmaktadır.

Vücuttaki birçok doku glutamin sentezleyebildiğinden normal metabolik koşullarda esansiyel olmayan bir aminoasit olarak kabul görmektedir. Fakat katabolizma ve negatif nitrojen dengesiyle karakterize akut hasar durumlarında şarta bağlı olarak esansiyel duruma geçer. Bu gibi durumlarda, metabolik kullanım hızı sentez hızından daha fazla olduğundan, dışarıdan alınması gerekebilir. Katabolik koşullar altında lenfositler, nötrofiller ve makrofajlar gibi bağışıklık sistemi hücreleri yüksek oranda glutamin kullandığından ‘bağışıklık sistemi için yakıt’  olarak adlandırılır.

Glutamin gibi esansiyel olmayan aminoasitler, esansiyel aminoasitlerden ya da metabolizma ara ürünlerinden sentezlenir. Glutamin vücudumuzda γ-karboksil grubunda amid bağı ile amonyak taşır. Glutamattan glutamat senzetetaz ile oluşur. Glutaminin yapısında, molekül başına pirimidin ve pürin olmak üzere iki amin grubu bulunur. Bu nedenle nükleik asit sentezinde nitrojen taşıyıcısı olarak büyük bir rol oynamaktadır. Nükleik asit sentezindeki görevinden dolayı glutamin; özellikle sürekli çoğalan ve bölünen lenfosit, fibroblastlar ve gastrointestinal mukozanın devamlılığı için gereklidir. Bağırsaklarda metabolize edilen glutamin kaslarda hızla sentezlenebilmektedir. Kas depoları, bağırsak epiteli için gerekli glutaminin direkt kaynağıdır. Bağırsak epitelinin başlıca oksidatif yakıtı olan glutamin, stres durumlarında ve normal durumlarda bağırsak yapısının bütünlüğünün korunması için önemlidir. Vücudun stres faktörlerinden etkilenmesi durumunda, metabolik gereksinimlerinin arttığı ve glutaminin iskelet kaslarından dolaşıma salındığı bildirilmiştir.

Sağlıklı bireyler günde 50-80 g arasında endojen glutamin sentezlemektedir. Glutaminin önemli bir kısmı iskelet kaslarında yer almakta, ayrıca enterosit ve immün hücre yapımında kullanılmak üzere splanik bölgeye taşınmaktadır. Kritik hastalarda glutamin üretimi artmakta fakat plazma seviyesini korumak da mümkün olmamaktadır. Böyle durumlarda glutamin, destek amaçlı parenteral ya da enteral yolla verilmelidir. Yapılan çalışmalar; kritik durumlarda iskelet kasındaki glutaminin korunması, stresli durumlarda hücreler için gerekli yakıtın sağlanması ve bağırsak bütünlüğünün sürdürülmesi açısından günde 15-35 g glutamin takviyesini önermektedir.

• Glutamin, bitkisel ve hayvansal protein bazlı gıdalarda nispeten yüksek konsantrasyonlarda bulunur. Bu nedenle dengeli bir diyet; homeostaz, büyüme ve sağlık bakımı için glutamini, diğer elzem ve elzem olmayan amino asitleri sağlar.

Ayrıca, dengeli bir diyete sahip sağlıklı bireylerde glutamin takviyesinin, bağışıklık sisteminin etkinliğini arttırmayacağı ve/veya hastalıkları önlemeyeceği belirtilmiştir. Özellikle kanser hücreleri gibi hızla bölünen hücrelerde glutamin, hem enerji üretimi için hem de biyokütle birikimi için bir karbon ve azot kaynağı olarak tüketilir ve kullanılır. Bu nedenle glutaminin kanser ile olan ilişkisi araştırılmaktadır.

Günümüzde glutamin, ameliyat öncesi ve sonrası hastalar ve birçok sporcu için bağışıklık fonksiyonlarını iyileştirmek amacıyla klinik beslenme desteğinin bir bileşeni olarak rutin şekilde kullanılmaktadır.

• Glutamin takviyesinin immün aracılı etkilerini desteklemek için giderek artan kanıtlar olmasına rağmen, bazı soruların cevapları hala bilinmemektedir. Konuyla ilgili daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.