Sağlıksız Diyet Yönelimleri ve Zararları

Günümüzde, istenen beden yapısına ulaşabilmek adına birçok fedakarlık yapan, televizyonun ve medyanın büyük etkisiyle mükemmele ulaşmayı amaç edinen pek çok insan bulunmaktadır. Çevresel etkenler ve sosyal kıyaslamalar, bu eğilimin oluşmasında büyük rol oynamaktadır. Sonuç olarak, kadınlarda kilo verme amacıyla sağlıksız diyetlere; erkeklerde ise kontrolsüz biçimde kas ve ağırlık artışına yönelim olmaktadır.

Sağlıksız kilo kontrol yöntemlerine yönelim, her yaş grubunda görülebilmesinin yanında, ergen ve gelişme çağındaki bireylerde oldukça çok rastlanmaktadır. Yetişkinlerde de, beden ile ilgili yanlış algılar söz konusu olmakta ve bununla beraber; yüksek beden kitle indeksi, düşük benlik saygısı, stresli duygular, depresyon gibi duygu durumlarının sağlıksız diyetlere yol açtığı da analizler sonucunda kanıtlanmıştır.

Bu davranışın altında, beden ile ilgili düşüncelerin oluşturduğu mutsuzluk yatmaktadır. Bu durum, “beden imajı” kavramını karşımıza çıkarmaktadır. Kişinin kendi fiziksel özellikleri hakkında barındırdığı olumlu ve olumsuz düşünceler, beden imajı olarak adlandırılmaktadır. Düşüncelerin olumsuz seyretmesi halinde, ideal kabul edilen ağırlık ile, mevcut olan ağırlık arasındaki farklılık ortaya çıkar ve sonuçta “beden memnuniyetsizliği “oluşur. Çözüm olarak da, düşük yağ içeren sağlıksız diyetlere eğilim olmaktadır.

• Sağlıksız zayıflama yöntemlerine başvuran bireylerin davranışlarına yönelik bir çalışmada; tartılma sıklığının da yanlış yönelimlere yol açtığı bulunmuştur.

Gün geçtikçe daha popüler olmaya başlayan düşük kalorili diyetler, özellikle ergenlik döneminde önemli ölçüde ciddi sağlık sorunları ortaya çıkarabilmektedir. Beden memnuniyetsizliği, sağlıksız kilo vermeye yol açarak, olumsuz fizyolojik etkiler oluşturmakla birlikte, bireyin psikolojisini de olumsuz etkilemektedir. Yapılan hatalı zayıflama uygulamaları, yeme bozukluğu hastalıklarına yakalanma oranını yükseltmektedir.

• Çok düşük kalorili diyetlere kronik bir hastalık olmadıkça yönelim olmamalıdır. Uzun dönemde sağlıksız diyetler uygulandığında; diyet posası, tiamin, potasyum, folat, kalsiyum, magnezyum, demir, A, E ve B6 vitaminleri bakımından vücutta yetersizlik oluşmaktadır.

• Çalışmalar sonucunda, uygulanan sağlıksız diyetlerin, ilerleyen zamanlarda daha fazla kilo alınmasına sebep olduğu görülmüştür. Aynı zamanda, düzensiz yeme davranışını ve aşırı kilolu olma riskini ortaya çıkardığı da bulgular arasındadır.

Ağırlık kaybı hızlı gerçekleştiğinde, vücutta su kaybı ortaya çıkar ve kişi beslenme düzenini normale çevirdiğinde verdiği kiloyu hızlıca geri alır. Ancak, zayıflama hızı haftada 0.5-1 kg aralığı içerisinde olduğunda dinlenme halindeki metabolizma hızındaki (BMH) düşüş ve vücudun protein kaybı en az seviyede olmaktadır.

• Dinlenme halindeki metabolizma hızını (BMH) düşük kalorili diyetler çerçevesinde inceleyen bir çalışma sonucunda; bireylerin başlangıçtaki BMH hızlarının, çalışmanın sonunda önemli ölçüde azaldığı görülmüştür.

Şişmanlığın tedavi edilememesinin altındaki büyük nedenlerden biri olan, sık sık çok düşük kalorili diyet uygulamalarının, metabolizma hızına oldukça zarar verdiği görülmüştür.

• Sağlıksız zayıflamaya yönelen bireylerin bazal metabolizma hızlarını (BMH) incelemek adına yapılan bir çalışmada; bu diyetlerin BMH’yi yavaşlattığı ve diyetin tekrarlanması halinde kilo vermelerinin daha güç ve yavaş gerçekleşmesine neden olduğuna ulaşılmıştır.

Düşük kalorili sağlıksız diyetler yoluyla kilo verildiği zaman, yeni ağırlığı sabit tutmak daha da zorlaşmaktadır. Sebebi ise, hızlı kilo kayıpları sonrasında vücudun daha düşük ağırlığa endekslenmesidir. Böylece kişinin enerji harcamak için daha fazla çaba sarf etmesi ve kalori kısıtlamasını arttırması gerekmektedir. Sağlıksız diyetler, iştah ve vücut arasındaki homeostatik düzeni bozar. Beden kitle indeksinde artışa ve depresyon gibi psikolojik sorunlara yol açar.

Aynı zamanda vücut ağırlığındaki düşüş, kas ve yağ kaybını beraberinde getirmektedir. Hızlı kilo verme amacıyla uygulanan bu diyetler, kas kütlesindeki kaybı arttırmaktadır. Ancak, uygun tempoda gerçekleştirilen uzun dönemdeki kilo kayıplarında hedef, yağ kütlesini azaltmanın yanında, kas kütlesi kaybını da önlemek olmalıdır.

• Bilmeliyiz ki, diyet kişiye özeldir ve uygulanacak beslenme düzeni, vücuttaki homeostatik dengeyi bozmayacak biçimde olmalıdır. Hızlı kilo kaybı vaat eden diyetler; vücuda zarar vermekle birlikte, kısa sürede ağırlığı geri kazanmaya yönelik etkide bulunurlar.