Koronavirüs (COVID-19) Nedir? Semptomları Nelerdir? Tedavisi Var Mıdır?

Koronavirüs, temel olarak solunum sistemine etki eden, ölümcül sonuçlara sebep olabilen bir patojendir. Önceden görülen koronavirüs salgınları (CoV) şiddetli akut solunum yolu sendromu (SARS)-CoV ve Orta Doğu solunum sendromu (MERS)-CoV gibi hayatı tehdit eden ajanları içermektedir. Aralık 2019’da nedeni bilinmeyen bir etiyoloji ile pnömoni (zatürre) tanısı alan hastalar hastaneye yatırılmıştır. Bu hasta grupları epidemiyolojik olarak Çin’in Hubei eyaletinin Wuhan şehrindeki deniz ürünlerinin ve canlı hayvan toptan satışının yapıldığı pazarlara (mezbaha) bağlı olan kişilerdi. İlk raporlar, 11 Şubat 2020’de WHO tarafından COVID-19 olarak adlandırılan yeni koronavirüs için potansiyel bir salgının başlangıcı olduğunu öngörmektedir.

Semptomlar
COVID-19 enfeksiyonunun belirtileri yaklaşık olarak 5.2 günlük bir inkübasyon (kuluçka) süresinden sonra ortaya çıkmaktadır. Belirtilerin başlangıcından ölüme kadar geçen süre ortalama 14 gün olmak üzere 6 ile 41 gün arasında değişkenlik göstermektedir. Bu süre hastanın başta immün sisteminin durumuna bağlı olmakla birlikte 70 yaşın üzerindeki bireylerde daha kısadır.

COVID-19 hastalığının başlangıcında en sık görülen belirtiler; ateş, öksürük ve yorgunluktur. Diğer belirtiler ise balgam üretimi, baş ağrısı, hemoptizi (kan tükürme), ishal, nefes darlığı ve lenfopenidir. Pnömoni olarak sunulan göğüs BT taraması ile ortaya çıkan klinik belirtiler arasında; RNAaemia, akut solunum sıkıntısı sendromu (ARDS), akut kardiyak yaralanma (ACI) ve ölüme neden olan buzlu cam opasiteleri gibi anormal özellikler bulunmaktadır.

Göğüs BT taramasında COVID-19 ve daha erken beta-coronavirüs arasında ateş, kuru öksürük, nefes darlığı ve bilateral cam opasiteleri gibi semptomların benzerlik gösterdiği belirtilmektedir. Ayrıca COVID-19 rinore (burundan gelen sıvı), hapşırma ve boğaz ağrısı gibi üst solunum yolu semptomları ile meydana geldiği gibi alt solunum yolundaki hücreler için afiniteye sahip olup orada çoğalabilmektedir. Klinik enfeksiyon seyrinin 3 temel modeli bulunmaktadır. Bunlar; belirtileri gösteren üst solunum yolu ile hafif hastalık; hayatı tehdit etmeyen pnömoni ve 7-8 gün sürecince hafif belirtilerde başlayan ve daha sonra hızla bozulan ve yaşam desteği gerektiren akut solunum sıkıntısı sendromuna ilerleyen şiddetli pnömonidir.

COVİD-19 enfeksiyonu olan hastalarda diyare (ishal) gibi gastrointestinal (GI) semptomlar ortaya çıkmışken MERS-CoV veya SARS-CoV hastalarının çok azında benzer GI semptomlara rastlanmıştır. Bu nedenle özellikle sağlık çalışanları, hastalar vb. potansiyel alternatif bulaşma yollarını ortadan kaldırmak için dışkı ve idrar örneklerinin test edilmesi oldukça önemlidir. Tüy, idrar örnekleri gibi çeşitli bulaşma yollarını tanımlamak amacıyla yöntemlerin geliştirilmesi, bulaşmayı önlemek ve/veya en aza indirmek için stratejiler geliştirmek ve hastalığı kontrol altına almak için terapötikler geliştirmek acilen gerekmektedir.

Taşınma
Wuhan şehrinde canlı hayvanların düzenli olarak satıldığı canlı hayvan pazarına maruz kalan birçok enfekte insana dayanarak, COVID-19’un zoonotik kaynaklı olduğu düşünülmektedir. Enfeksiyonun insanlara yayılabileceği bir rezervuar konakçı veya ara taşıyıcıların incelenmesi için çaba sarf edilmektedir. İlk bulgular COVID-19’un olası rezervuar konakçıları 2 tür yılan olarak belirlenmiştir. Aynı zamanda şu ana kadar memeliler ve kuşlar dışındaki koronavirüs rezervuarlarına dair tutarlı kanıtlar gösterilmemektedir. COVID-19’un genomik dizi analizinin, insanlar arasında en olası bağlantı olduğuna işaret eden iki yarasa türünün SARS-CoV ile %88 benzerlik gösterdiği belirlenmiştir.

• Üçüncü trimesterde kadınlar üzerinde yapılan küçük çaplı bir araştırmaya göre; korona virüsle enfekte olduğu belirlenen anneden çocuğa bulaşma olduğunu gösteren bir kanıt bulunmamaktadır. Araştırmadaki tüm anneler sezaryen ile doğum yapmıştır bu yüzden vajinal doğum anında bulaşmanın gerçekleşip gerçekleşmeyeceği belirsizdir.

Tedavi Seçenekleri
COVID-19 enfeksiyonuna karşı belirli bir antiviral ilaç veya aşı bulunmamaktadır. Mevcut olan tek seçenek nükleosit analogları gibi geniş spekturumlu antiviral ilaçlar ve spesifik antiviral mevcut olana kadar virüs enfeksiyonunu en aza indirebilen HIV-proteaz inhibitörleri uygulanılmaktadır.

Besin Güvenliği
Covıd-19’un gıda veya gıda ambalajları ile bulaşabileceğini öne süren hiçbir rapor bulunmamaktadır. Bir insanın virüs ile enfekte olmuş bir yüzeye veya nesneye dokunmasının ardından; eli ile ağzına, burnuna veya gözlerine dokunarak COVID-19 ile enfekte olması mümkündür. Ancak bu virüsün bulaşmasındaki esas yolun bunlar olduğu düşünülmemektedir. CDC (Centers for Disease Control and Prevention)’ye göre; COVID-19’un yüzeyler üzerinde hayatta kalma süresinin zayıf olması sebebiyle, buzdolabı gibi soğuk yerlerde haftalarca kalan gıda ürünlerinden veya ambalajlarından yayılma riski oldukça düşüktür. Bir insanın hasta veya enfekte olan biriyle yakın temas halinde olması durumunda bulaşması daha olası bir durumdur.

Bireylere en az 20 saniye boyunca sık sık el yıkaması önerilmektedir. Marketten alınan ürünler ve ürünlerin ambalajları konusunda endişe söz konusuysa marketten dönülmesi halinde gıda ve gıda ambalajları çıkarıldıktan sonra eller mutlaka yıkanmalıdır. Buna ek olarak gıda kaynaklı hastalıkların önüne geçmek için besin güvenliğinin 4 adımını (temizle, ayır, pişir, soğut) takip etmek oldukça önemlidir.