Besin İlaç Etkileşimleri

BESİN – İLAÇ ETKİLEŞİMLERİNE GİRİŞ

Tıp ve İlaç Bilimi alanlarındaki ilerlemeyle birlikte, ilaçların geniş bir ürün yelpazesine ulaşması, çeşitli hastalıkların durumunda iyileşmelere ve tedavilerinin geliştirilmesine sebep olmuştur.

İlaçlar, herhangi bir kimyasal maddeden oluşabilen, yaşayan süreçleri etkileyebilen maddelerdir. İlaç ve besin arasındaki etkileşimler, bazen önemsiz bir durumdan ibaret olsa da, bazen de yaşamı tehdit eden sorunlar oluşturabilirler. Vücuda alınan ilaç dozundaki değişiklikler; ilacın zehir etkisi gösterme seviyesindeki artış veya azalmasıyla yakından ilişkilidir. (Bknz. Sözlük; Toksisite)

İlaç-besin maddeleri etkileşimi ve besin-ilaç etkileşimi kavramları genellikle birbirinin yerine kullanılır. Aslında, ilaç-besin maddesi etkileşimleri birçok olası besin-ilaç etkileşiminin bir alt bölümüdür.

İlaç-besin maddesi etkileşimleri, bir ilacın aktivitesinde bir besin maddesinin veya besinlerin neden olduğu spesifik değişiklikler veya bir ilacın, bir besin maddesinin kinetiğinde değişikliklere neden olmasıdır.

Besin-ilaç etkileşimi ise, ilacın beslenme durumuna etkilerini de içeren daha geniş bir terimdir. Örneğin bir ilacın yan etkileri; beslenme durumunu etkileyen iştah değişiklikleri ve metabolik etkilere (kan şekerinde artış/düşüş veya lipid anormallikleri), sindirim (gastrointestinal) sisteminde etkilere (Örn. ağız kuruluğu, stomatit), böbrek veya üriner etkilere (retansiyon, kronik veya akut böbrek yetmezliği) sebep olabilir.

Besin-İlaç Etkileşimleri İçin Risk Altındaki Bireyler;
-Beslenme alışkanlıkları düzensiz ve diyetleri yetersiz olanlar.
-Ciddi sağlık sorunları olanlar,
-Büyüme çağındaki çocuklar,
–Gebe (Hamile) kadınlar,
–Yaşlılar,
-Aynı anda 2 veya daha fazla ilaç kullanan hastalar, (Bknz. Sözlük; Polifarmasi)
-İlaç talimatlarını uygulamayan hastalar,
-Uzun süreli ilaç tedavisi alan hastalar,
–Alkol veya aşırı sigara içenler.

İlaç Etkileşimlerini Azaltmanın Yararları;
-İlaçlar amaçlanan etkilerini gerçekleştirir.
-Hastalar ilacını bırakmazlar.
-Ek ilaç ihtiyacı en aza indirilir.
-Daha az kalori veya besin takviyesi gerekir.
-Olumsuz yan etkiler önlenir.
-Optimal beslenme durumu korunur.
-Kazalar ve yaralanmalar önlenir.
-Hastalık kaynaklı istenmeyen durumlar en aza indirilir. (Bknz. Sözlük; Komplikasyon)
-Sağlık hizmetlerinin maliyeti azalır.
-Mesleki sorumluluk azalır.
-Beklentiler karşılanır.
-Uzun süreli ilaç kullanımında besin yetersizlikleri önlenir.

Klinik, ekonomik ve hukuki nedenlerle besin-ilaç etkileşimlerinin tanınması ve tahmin edilebilmesinin önemi tüm dünyada kabul görmektedir. Bir ilacın etkinliğini azaltacak besin-ilaç etkileşimleri; sağlık kuruluşlarında daha uzun süre veya tekrarlanan kalışlara, hastalıkların ilerlemesine, hastalanan insan sayısında(morbidite) ve ölüm sayılarında(mortalite) artışa neden olabileceği aşikârdır.

Sonuç olarak;

Hastalar ve/veya hasta yakınları; olası besin ilaç etkileşimlerinin bilincine sahip olmalı ve daha hızlı bir iyileşme süreci yaşamaları için; aile hekimlerine danışmadan ilaç kullanmamalıdır. Yakınlarından ya da güvenilir olmayan kaynaklardan verilen tavsiyeleri dinlemek yerine, aile hekimlerine başvurarak, en doğru tedavi uygulamasının uzmanlar tarafından yapılmasına izin vermelidirler.

Tıbbi ekip üyeleri ise, olumlu ve olumsuz besin-ilaç etkileşimlerinin farkında olarak; hastaneye kabul, ayakta hasta muayenesi ve hastayla görüşme gibi tüm süreçlerde, ilaçları ve besinleri gözden geçirmeye, hastalara ve/veya yakınlarına kullanacakları ilaç/ilaçlar hakkında bilgi vermek konusunda özenli davranmalıdırlar.

Sözlük;
Farmakoloji; İlaç Bilimi.
Toksisite; Zehir etkisi gösterme derecesi.
Spesifik; Olaya/ilaca özel durum.
Stomatit, iltihaplı ve ağrılı bir ağız için genel bir terimdir. Kişinin yemek, konuşma ve uyku kabiliyetini bozabilir. Yanaklarda, diş etlerinde, dilde, dudaklarda ve damak da dâhil olmak üzere ağızda herhangi bir yerde oluşabilir.
Komplikasyon; yan etki, istenmeyen durum.
Polifarmasi; bir seferde dört veya daha fazla ilaç kullanılması, besin-ilaç etkileşimleri için potansiyel risk faktörüdür.