Doğadaki 300’den fazla aminoasitten 20 tanesi insan vücudu için gereklidir. Bazı aminoasitler insan vücudunda sentezlenemediğinden dışarıdan besinler aracılığıyla alınması zorunludur. Bunlara esansiyel aminoasitler adı verilir.
Dallı zincirli yapıda, esansiyel bir aminoasit olan lösin, vücut yapı proteinlerinin bir bileşeni olmasının yanı sıra birçok metabolik faaliyette önemli rol oynar. Protein sentezinde translasyon için kritik bir düzenleyici, insülin sinyal dizilerinin bir modülatörü, kas üretimi sırasında alanin ve glutamin için azot kaynağıdır. Bu süreçlerin ilerlemesinde lösin, hücre içi konsantrasyonu belirleyici bir etmendir. Lösin; iştah ve tokluk, enerji harcaması, lipid ve glikoz metabolizması, insülin duyarlılığı, kronik inflamasyon ve diğer metabolik süreçler üzerinde etkilidir. Anoreksijenik hormon salınımını arttırır. Bağırsak yağ asidi transportu ile lipogenezinde rol oynayan genlerin ekspresyonunu azaltır. Dolayısıyla bağırsağa etkileri sayesinde obeziteye zıt etki gösterebilir. Ayrıca lösin; karaciğer ve kas hücrelerine doğrudan etki ederek adipoziteyi azaltır. Yapılan çalışmalar lösinin, vücut kompozisyonundan bağımsız olarak glikoz homeostazını düzenlediğini ve süt ürünlerinin biyoaktif bileşenlerinden biri olduğunu göstermektedir.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre günlük alınması önerilen lösin miktarı 39 mg/kg’dır. Lösinin periferal dokulara ulaşması, diyetle alımına bağlı olarak değişebilir. Proteinlerin çoğunun bileşiminde %6-15 oranında ve tahıl proteininde bulunmaktadır. Süt; esansiyel dallı zincirli aminoasitlerden izolösin, valin ve lösin içermektedir. Bu aminoasitler pankreatik insulin sekresyonunu indükler. Whey proteinleri diğer dana eti (% 8) gibi hayvansal kaynaklı proteinlerle kıyaslandığında en yüksek miktarda lösin (% 14) içermektedir. Bunun yanı sıra egzersiz esnasında, hareketli kaslardan ve karaciğer ve bağırsak gibi viseral dokulardan da lösin salınımı artar.
Ayrıca valin ve izolösin ile birlikte lösin metabolizmasındaki bozukluktan kaynaklanan akçaağaç şurubu hastalığının tedavisinde bu aminoasitler diyette kısıtlanmaktadır.
Dallı zincirli aminoasit (BCAA) takviyesinin, egzersiz sonrası kas hasarının iyileşmesine katkıları vardır. Protein sentezi ve geri kazanımı üzerinde etkileri bulunan lösin; kas protein sentezini arttırır ve direnç egzersizlerinde kasların anabolik uyaranlara olan duyarlılığını yeniden sağlar. Yüksek oranda esansiyel aminoasit ve yeterli düzeyde lösin içeren hızlı sindirilmiş proteinler, kas protein sentezinin en iyi uyaranlarıdır. Kasın aksine, karaciğerde lösinin genel protein sentezi üzerinde direkt etkisi yoktur. Ancak “ribozomal protein sentezi uyarımı” vardır. Lösinin karaciğer üzerindeki asıl etkisinin proteoliz olduğu düşünülmektedir. ISSN; 1-3 gram lösin alımının, pozitif nitrojen dengesini arttırarak, kas protein sentezine olumlu etkisi olduğunu belirtmiştir.
Gittikçe daha fazla sayıda çalışma; lösin takviyesinin glikoz homeostazı ve/veya obezite gelişimi üzerindeki farklı etkilerini, farklı obezite ve diyabet modellerini kullanarak göstermiştir. Lösinin potansiyel bir terapötik olarak kullanımında göze çarpan ana soru; yüksek lösin seviyelerinin, diyabet ve insülin direnci gelişme riskini arttırmak gibi kabul edilemez olumsuz etkilere yol açıp açmadığıdır.
Garlick, P. J. (2005). The Role of Leucine in the Regulation of Protein Metabolism. The Journal of Nutrition, 135(6), 1553S-1556S.
Sanz, J. M. M., Navarro, A. N., García, E. S., & López, I. S. (2019). An Overview on Essential Amino Acids and Branched Chain Amino Acids. In Nutrition and Enhanced Sports Performance (pp. 509-519). Academic Press.
Fidanbaş, Z. U. C., Bilgin, Ş., & Ertan, Ö. O. Bazı Deniz Balıklarının Aminoasit-Yağ Asiti İçerikleri Ve Beslenme Açısından Önemi. Süleyman Demirel Üniversitesi Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi Dergisi, 11(2), 45-59.
Norton, L. E., & Layman, D. K. (2006). Leucine Regulates Translation Initiation of Protein Synthesis in Skeletal Muscle After Exercise. The Journal of Nutrition, 136(2), 533S-537S.
Eller, L. K., Saha, D. C., Shearer, J., & Reimer, R. A. (2013). Dietary Leucine Improves Whole-Body Insulin Sensitivity Independent of Body Fat in Diet-Induced Obese Sprague–Dawley rats. The Journal of Nutritional Biochemistry, 24(7), 1285-1294.
Köksal, G., & Özel, D. H. G. Metabolik Hastalıklarda Beslenme.
Türsen, Ü. Diyet ve Dermatoloji.
