Çocuk Sporcular Nasıl Beslenmelidir? Nelere Dikkat Etmek Gerekir?

Beslenme; yaşamın her döneminde hayatı idame ettirebilmek, sağlığı korumak ve yaşam kalitesini arttırmak için en önemli unsurdur. Özellikle çocukluk çağında beslenme oldukça önemlidir. Büyüme ve gelişme döneminde olan çocuklar, bu olgunlaşma döneminde diyet ile yeteri kadar enerji ve besin ögelerini almalıdır.

Elit spor yapan çocuk ve adölesanlarda enerji ihtiyacı akranlarına göre daha fazladır. Yapılan yoğun fiziksel aktivite (aynı yaşta olan fakat spor yapmayan çocuklara göre), elbette ki gelişim sürecindeki çocukların enerji gereksinimini arttırmakta ve metabolizmalarında farklılık görülmesine sebep olmaktadır. Bu farklılık sadece akranları ile değil, yetişkin sporcular ile de gözlemlenmektedir. Örneğin; çocuk/adölesan sporcular yakıt olarak daha fazla yağ kullanıp, tüketmektedir. Bunun sebebi ise, yetişkinlere göre daha az glikojen depolarına sahip olmalarıdır.

Çocukluk çağında (2-10 yaş) görülen büyüme ve gelişme sürecinde, çocukların yılda ortalama 6 cm uzadığı bilinmektedir. Sadece bu durum bile göze alındığında, elit sporcu kategorisine giren çocukların beslenmesindeki önem bir kez daha göz önüne serilmektedir. Çocuk sporcuların diğer yaşıtlarından gelişim açısından geri kalmaması yeterli enerji alımı ile mümkündür. Farklı yaşlar için diyet referans değerleri hali hazırda mevcut olsa da, yapılan yoğun fiziksel aktivite bu referans değerinden daha fazlasına ihtiyaç duyulduğuna işaret etmektedir.

Büyüme ve gelişme döneminde olan çocukların protein gereksinimleri de yetişkinlere kıyasla daha fazladır. Ayrıca, belirlenmiş olan diyet referans değerlerine oranla elit sporculardaki protein gereksinimi, sporcu olmayan çocuk veya adölesanlara göre de nispeten daha fazladır.

• 14 yaşında ki futbol oyuncuları arasında yapılan bir araştırmada alınması gereken protein miktarı 1.04-1 g /kg/gün veya 75 gr/gün olarak belirlenmiştir. Bu değer, spor yapmayan adölesanlarda ise 52 g/gün’dür.

Çocuk/adölesan sporcularda diyete ek olarak suplement kullanımı da yaygındır. Yapılan bir araştırmada; Dünya Gençler Şampiyonasında (World Junior Championships) Büyük Britanya Takımı forması giyecek olan seçilmiş 32 atletizm sporcusu gencin %62’sinin takviye kullandığı belirlenmiştir. Takviye kullanımının erkek sporculara göre kız sporcularda daha çok (%75 oranla) olduğu görülmüştür. Kız sporcularda yüksek olmasının sebebi, menstürasyon sebebi ile gerçekten ihtiyaç halinde kullanım ve benzeri hormonsal sebepler olabileceği düşünülmektedir. Araştırma sonucunda en yaygın kullanılan takviyelerin; multivitaminler, Vitamin C ve demir olduğu belirlenmiştir. Ek takviye kullanımının genel sebepleri arasında; hastalıklara karşı daha dirençli olma isteği, sağlığa faydaları, performansta artış sağlama ve diyetten alınan enerjinin takviyeler ile karşılanma isteği sayılabilmektedir.

Farklı bir yönden bakacak olursak; çocukluk çağında dahi kızların vücut yağ oranı erkeklere göre daha fazladır. Adölesan kız sporcularda bu durumun yeme bozukluğuna sebep olabileceği bilinmektedir. Yeme bozukluğunu; kilo vermek ya da daha zayıf bir görüntüye kavuşma isteğiyle düzensiz ve sağlıksız beslenme durumu olarak özetleyebiliriz. Bazı sporlarda beklentinin zayıf bir beden ve dış görünüş üzerine yoğunlaşmış olması, sporcularda zamanla yeme bozukluğu davranışı görülmesine sebep olabilmektedir. Araştırmalar; yeme bozukluğu davranışının kadın elit sporcularda, sporcu olmayan kadınlara göre daha sık ve yaygın olduğunu ortaya koymuştur.

Zayıflığın ön planda olduğu, estetik kaygının görüldüğü dayanıklılık sporları yapan kız adölesanların, yeme bozukluğu açısından daha fazla risk altında olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, yeme bozukluğu olan çocuklarda yeterli enerji alımı sağlanamadığından; büyüme gelişmede geriliğin görüleceği, fiziksel ve psikolojik sağlığın da olumsuz etkilenmesiyle performansta da düşüşe sebep olacağı unutulmamalıdır.

Sonuç olarak; çocuk sporcuların büyüme ve gelişmede yaşıtlarıyla aynı seviyede olması ve optimum performans gösterebilmesi ve diyet alımının yeterli ve dengeli olması için diyetisyen desteği alması desteklenmelidir.