Polikistik Over Sendromu Nedir? Obezite İle Bağlantısı Nasıldır?

PCOS, üreme çağındaki kadınları etkileyen en yaygın endokrin bozukluklardan biridir. İnsidans aralığı genel olarak %4-12 arasındadır. Hastalığın Avrupa’daki prevelansına baktığımızda %6-8 aralığındadır. İran’da ise PCOS görülme sıklığı NIH kriteri baz alındığında %6-8 olarak belirtilmiştir.

PCOS sendromu; metabolik bozukluklar, endokrin bozuklukları ve genetik bozukluklar ile karakterizedir. PCOS’un klinik semptomlarına baktığımızda; adet düzensizlikleri, sivilceler, kellik gibi durumlar gözlenmektedir. Metabolik semptomlarına baktığımızda ise; insülin direnci, diyabet (tip 2 diyabet) gibi durumlar yer almaktadır. Bu hastalığın oluşum sebebi kesin olarak belirlenememekle birlikte; ovulasyon yokluğu, infertilite, LH hormon düzeylerinde ve insülin direncinde artma gibi bazı durumlarla karakterize olduğu belirlenmiştir. Bunun yanı sıra, hipersülinemi ve insülin direnci komplikasyonlarının sıklığı farklı derecelerde obezitelere yol açabilmektedir. Oligomenoreli hastalarının %75’inde, sekonder amenoreli hastalarını %30’unda ve hirsutizmli hastların %90’ında PCOS hastalığı gözlenmiştir.

Obezitenin tanımlanmasında değişik yöntemler kullanılmaktadır. Tanımlamada en çok kullanılanlar bel çevresi (Tablo 1) ve beden kütle indeksidir. Beden kütle indeksi (BKİ) kg/boy (m2) cinsinden hesaplanmaktadır. Beden kütle indeksi değerleri, Dünya Sağlık Örgütünün (WHO) referans değerlerine göre değerlendirilmektedir. (Tablo 2)

Obezite, abdominal ve jinoid tip olarak ayrılmaktadır. Android tip (elma), yağ dokusunun karın ve bel çevresinde birikmesidir. Jinoid tip (armut) ise, kalça ve basende yağ dokusunun birikmesidir.

Tablo 1. Cinsiyete göre bel çevresi değerleri

Tablo 2. Beden Kütle İndeksi Değerlendirilmesi (WHO)

Polikistik over sendromlu kadın hastalara bakıldığında; büyük çoğunluğu abdominal fenotipe sahip olan, aşırı kilolu ve obez kişiler olduğu saptanmıştır. Aynı zamanda polikistik over sendromlu kadınlarda, metabolik sendromun özellikleri bulunmaktadır. Gerçek gonadotropik fonksiyona sahip olması nedeniyle yumurtalıklardaki doku seviyesinde artmış insülin bulunması, fazla miktarlarda androjen sentezini destekleyebilmektektedir.

Obezite, PCOS’lu kadınlarda insülin direnci ve hiperinsülinemi oluşumunda da rol oynamaktadır. Dolayısıyla obeziteye bağlı oluşan hiperinsülinemi, hasta kadınlarda hiperandrojenizmin görülmesinde büyük rol alabilir. Östrojen üretim hızındaki artma, hipotalamik-hipofiz-adrenal eksenler gibi etkenler, seks hormonunu bağlayan globulin sentezinde azalma, opioid sistemin artan aktivitesi, diyetle yüksek lipid alımı gibi faktörler obezitenin PCOS’da hiperandrojeniz gelişimini destekleyen mekanizmalar arasında yer alabileceği belirtilmiştir.

Obez PCOS kadınlarda patojenik mekanizmadan bağımsız olarak, normal kilolu kadınlarla kıyaslandığında daha fazla hiperandrojenizm etkinliği ve bununla birlikte menstrüel anormallikler, anovulasyon, hirsutizm gibi belirtilerine daha sık rastlanılmakta olduğu belirtilmiştir. PCOS görülen kadınlarda obezite gelişmesinin olası nedenleri, obezojenik ortam (kötü ve dengesiz beslenme, hareketsizlik) ve obeziteye genetik yatkınlığın yüksek olmasıdır.

Obez PCOS’lu kadınlarda etkili tedavi yöntemlerinden biri kilo kaybıdır. Kaybedilen kilo ile toplam yağ miktarı azalmakla kalmaz, adet döngülerinin normalleşmesini, insülin konsantrasyonunu azaltıp duyarlılığını arttırarak kadınların büyük kısmında doğurganlığı arttırmaya yardımcı olacağı belirtilmiştir.

• Günlük alınan enerjinin; %55’i karbonhidrat, %15’i protein ve % 30’u yağlardan gelen ve lif bakımından zengin besinleri içeren (meyve, sebzeler, tam tahıllar) düşük glisemik indeksli bir diyet programı ve düzenli olarak her gün 30 dk egzersiz yapıldığında kilo kaybı ile beraber, polikistik over sendromu bulgularının iyileştiği görülmektedir.