Alkole Bağlı Olmayan Yağlı Karaciğer Hastalığı Nedir? Beslenme Tedavisi Nasıl Olmalıdır?

Nonalkolik yağlı karaciğer hastalığı (NAFLD), Ludwing ve arkadaşları tarafından 1980 yılında, alkol kullanmayan hastaların karaciğer hücrelerinde trigliserit birikimi ile karakterize bir bozukluk olarak tanımlanmıştır. Karaciğer ağırlığının %5’inden fazlasının yağ olması ‘karaciğer yağlanması’ olarak tanımlanmaktadır. Batı ülkelerinde nonalkolik yağlı karaciğer hastalığı, kronik karaciğer hastalığının ve karaciğer transplantasyonunun en sık nedenini oluşturmaktadır.

Son on yılda, NAFLD’nin klinik yükünün sadece karaciğer ile ilişkili morbidite* ve mortalite* ile sınırlı olmadığı gösterilmiştir. Günümüzde yapılan çalışmalar ile; NAFLD’nin çok sayıda ekstrahepatik* organları ve düzenleyici yolları etkileyen çok sistemli bir hastalık olduğuna dair kanıtlar artmaktadır.

NAFLD’nin tip 2 diyabet için önemli bir risk faktörü olduğuna dair kesin kanıtlar, kalp hastalıkları (örneğin; sol ventrikül disfonksiyonu ve hipertrofisi, atriyal fibrilasyon ve kalp kapakçığı kalsifikasyonu) ve kronik böbrek hastalığına katkıda bulunduğuna dair artan kanıtlar bulunmaktadır.

Karaciğer biyopsisi, kesin tanı koymak için altın standart olarak görülmekteyken teknolojinin ilerlemesiyle birlikte, her sağlık merkezinde bulunmasa da biyopsinin yerini “Fibroscan Elastografi yöntemi” almıştır. Doğruluk oranının daha yüksek olması, kısa sürede sonuçlar vermesi ve hastaya ruhsal ya da fiziksel sorunlar oluşturmaması sebepleriyle tercih edilmektedir.

Yağlı karaciğer hastalığında tedavinin ilk aşamasını yaşam tarzı değişiklikleri oluşturmaktadır. Yaşam tarzı değişiklikleri ile fiziksel aktivitenin arttırılması, kalori alımının azaltılması ve ılımlı ölçüde kilo kaybı sağlanmaktadır. Aşırı kilolu bireyler ve vücut yağ oranı daha düşük olan bireylerde NAFLD insidansının* karşılaştırıldığı bir çalışmada; aşırı kilolu bireylerde NAFLD görülme oranı %10 daha yüksek bulunmuştur. İlaç tedavilerinin etkinlikleri erken dönemde sonuç göstermiş olsa da, ileri dönemdeki etkileri henüz bilinmemektedir. Morbid obez gibi hasta gruplarında, ilaç tedavisi yeterli gelmediği takdirde cerrahi yaklaşımlar düşünülebilir.

NAFLD hastalarının diyetindeki toplam makrobesin öğelerinin (karbonhidrat, protein, yağ) optimal oranları ile ilgili kesin bir bilgi yoktur. Ancak, aşağıda belirtilen oran ve tavsiyelere dayalı bir diyet kompozisyonun hastalığa sahip bireylere fayda sağlayacağı düşünülmektedir.

• Tavsiye edilen karbonhidrat alımı, günlük toplam kalorinin %45-65’ini oluşturmalıdır. Fruktoz içeren yiyecek ve içecekler gibi, basit ve rafine edilmemiş şekerler yerine, tam tahıllı ve düşük glisemik indeksli gıdalar tercih edilmelidir.
• Tavsiye edilen yağ alımı, günlük toplam kalorinin %30-35’inden az olmalıdır. Trans yağ ve doymuş yağ içeren gıdalar yerine; zeytin, zeytinyağı, fındık ve balık gibi sağlıklı yağ kaynakları tercih edilmelidir. Bu tercih, glisemik kontrolü desteklemeye ve inflamatuar yanıtı azaltmaya yardımcı olmaktadır.
• Tavsiye edilen protein alımı, günlük toplam kalorinin %15-20’sini oluşturmalıdır. Özellikle işlenmiş et ürünleri başta olmak üzere kırmızı et tüketimi sınırlandırılmalı ve kanatlı hayvan etleri, balık, düşük yağlı süt ürünleri ve baklagiller tercih edilmelidir.
• Sebze ve meyve tüketiminin kontrollü bir şekilde arttırılması hepatik metabolizma üzerinde yararlı etkiler sağlayacaktır. Ayrıca sigara kullanımının, nonalkolik yağlı karaciğer hastalığının başlangıcı için bağımsız bir risk faktörü olduğu unutulmamalıdır.