Mahlep Nedir? Faydaları Nelerdir? Nerede Kullanılır?

Mahlep Nedir?

Mahlep, geçmişten günümüze çeşitli kullanım alanlarıyla ve sağlığa olan olumlu etkileriyle “halk ilacı” olma özelliği gösteren, ismi Arapça’da hoş kokulu ve parfüm kralı anlamına gelen, ülkemiz yörelerinde ise; taş kirazı, yabani kiraz, keniro, melem, endulus ve idris gibi çeşitli isimlerle anılan özel bir bitkidir.

“Prunus mahaleb L.”, türkçe adıyla “beyaz mahlep” bitkisinin ana vatanı Batı Asya ve Avrupa olsa da, Kuzey Asya, Türkistan ve Kafkaslara kadar uzanan geniş bir coğrafyaya yayılmıştır. Ülkemizde ise; Tokat, Mardin, Erzurum, Çorum, Amasya, Ordu, Van ve Uşak gibi birçok farklı şehirde doğal olarak yetişen bir bitki türüdür.

Beyaz mahlep; Rosaceae (Gülgiller) ailesinin Prunus cinsinde yer alan, çalıya benzer, geniş ve dağınık bir tepesi olan, çiçeği beyaz ve dalları kokulu bir ağaçtır. Boyu 10-15 metreye kadar çıkabilir. Meyveleri küçük, tek çekirdekli, pürüzsüz ve küre şeklindedir. Buruk ve ekşi bir tada sahiptir.

Mahlebin Faydaları Nelerdir?

Yıllardan beri insanlar tarafından, özellikle mide rahatsızlıkları ve diyabet için kullanılan mahlebin sayısız faydası da yapılan araştırmalarla kanıtlanmıştır ve bu çalışmalar günümüzde de artarak devam etmektedir. Özellikle nişasta oranı düşük olduğundan (tohumun yaklaşık karbonhidrat değeri %14) antidiyabetik olarak kullanılır. Diyareyi önler ve azaltır. İdrarı arttırır ve idrar yolları iltihabını giderici özelliği vardır. Balgam söktürür ve nefes darlığı, astım gibi solunum yolları hastalıklarına karşı etkilidir. Böbrek sancısı, karın ağrısı, karaciğer hastalıkları üzerinde olumlu etkisi olduğu bilinmektedir. İnsan hücreleri üzerinde antioksidan ve fenolik maddeler içerdiğiyle antikanserojenik aktiviteye sahiptir.

Mahlep, besin değeri açısından bakıldığında, linoleik asit içeriği yüksek bir bitkidir. Mahlep tohumunun protein miktarı yaklaşık olarak %30 ve yağ asidi oranı %27 kadardır. Bunun büyük bölümünü doymamış yağ asitleri oluşturur. Meyvesinin lif içeriği ise yaklaşık %18’dir.

Kalsiyum, magnezyum ve potasyum majör mineral bileşenlerini oluştururken, demir ve çinko da mahlep tohumunda bulunan diğer minerallerdendir.

Beyaz mahlep meyveleri koyu kırmızı bir renge sahiptir. (Koyu mavi veya kırmızı renkte meyvelerin en yüksek antioksidan kapasiteye sahip olduğu bilinmektedir.) Tohumundan kumarinler izole edilir.

Mahlebin taze dokularında; fenolik asit türevleri, flavonoller (kuersetin glikozitler) ve antosiyaninler (siyanidin glikozitleri) olarak üç fenolik sınıf tanımlanmıştır.

• Karbonhidrat metabolizması, mahlep ağacının kuraklıkla başa çıkmasındaki en büyük etkendir. Yapılan araştırmalar, mahlebin kuraklığa dayanıklı bir bitki olduğunu ve kuraklık durumunda yapılacak ekonomik-ekolojik çalışmalarda mahlep genlerinden faydalanılabileceğini göstermektedir. Bu konuda yapılan bildiri sayısı oldukça az olduğundan, kanıtlanması için daha çok çalışma ve araştırmaya ihtiyaç vardır.

Mahlep Nerelerde Kullanılır?

Mahlebin meyve etinden püresi yapılır ve şarabı üretilir. Tane şeklinde olan çekirdeklerinden mahlep yağı elde edilebilirken, kurutulup baharat olarak veya öğütülüp un olarak da kullanılabilir. Mahlebin içinde bulunan kumarin, vanilya tadı verdiği için birçok hamur işlerinde ve Ürdün’de üretilen Nabulsi peynirine aroma vermesi amacıyla salamuralarda kullanılır. Besin olarak kullanımının yanında kozmetik, boya, mobilyacılık ve ilaç sanayisi gibi çeşitli alanlarda da mahlepten yararlanılır.