Travma Nedir? Yanık, Beyin Kanaması, Medulla Spinalis Yaralanmalarında Tıbbi Beslenme Tedavisi Nasıl Olmalıdır?

Dışarıdan gelen bir kuvvet, etki, kaza sonucunda meydana gelen, vücut sistemini, dokuları, organları etkileyen, bireylerin yaşantısını etkileyen yara durumlarına travma denilmektedir. Travma; yanık, trafik kazası gibi dış etkiler sonucunda oluşan, önemli kritik seyreden bir tablodur. Dolayısıyla, tıbbi tedavisi ve artan besin ihtiyaçlarının düzenlenmesinin iyi yapılması gerekir.

Yanık (Yanma) Durumu

Yanık, dokunun yapısında meydana gelen ve dokuya zarar veren bir tür doku harabiyetidir. Yanık tek bir dokuyu değil, tüm sistemi etkileyen önemli bir travmadır. Yanık geçiren hastanın vücudundaki değişikliklerle beraber; sıvı, mineral, protein, vitamin ve enerji ihtiyacı artar. Yanıkta bireyin glukoz toleransında bozulmaya bağlı olarak hiperglisemi görülebilir. Türkiye’de yanığa bağlı olarak görülen ölüm oranı %7,5’tir.

Yanık Durumunda Tıbbi Beslenme Tedavisi

• Enerji Gereksinimi
  

Ağır yanıklı hastalarda enerji ihtiyacı daha fazladır. Bu yüzden yanığın boyutu enerji hesaplanmasında önemli bir kriterdir. Aşırı beslenme, vücutta yağlanmaya ve çeşitli hastalıklar oluşmasına neden olabilir. Dolayısıyla enerjinin fazla veya az olması hastaya zarar verir. Bu yüzden, yetişkin ve çocuklarda enerji doğru hesaplanmalıdır. Enerji hesaplanması indirekt kalorimetre ile, bunun sağlanamadığı durumlarda ise formülle hesaplanmalıdır. Ancak acil durumlarda yanık derecesi %40’ın altındaysa 30-35 kkal,  %40’ın üstünde ise 35-50 kkal katsayıları ile hesaplanabilir.

• Protein Gereksinimi

Yanık durumunda meydana gelen protein katabolizmasına bağlı olarak, vücutta protein ihtiyacı artar. Buna bağlı olarak; yetişkinlerde 1.5-2 g/kg/gün, çocuklarda 2.5-4 g/kg/gün protein ihtiyacı vardır. Yani ortalama %20-25’tir. Fazla miktarda protein alımı üre artışına neden olabilir.

• Yağ Gereksinimi

Diyetten elde edilecek yağ oranının %30’u geçmemesi yeterlidir.

• Karbonhidrat Gereksinimi

Karbonhidratlar yanık hastalarının ana enerji kaynağıdır. Protein katabolizmasını önler ve yağsız vücut kütlesini korurlar. Bu yüzden yeterli düzeyde alınması gerekir. Diyet ile alınacak enerjinin %55-60’ı karbonhdiratlardan sağlanmalıdır.

• Vitamin ve Mineral Gereksinimi

Vitamin ve mineral desteğine tedavinin ilk aşamalarında başlanmalı, gereksinimler karşılanmalıdır.

Travmatik Beyin Yaralanmaları (TBY)’nda Tıbbi Beslenme Tedavisi

Travmatik beyin yaralanmaları, vücutta önemli bozukluklara neden olan ciddi bir hastalıktır. Aynı zamanda travmanın boyutu hastanın vücut sistemini etkiler. Travmatik beyin kanaması geçiren bireylerde katekolemin ve kortizol seviyelerinde artış, protein yapımında azalma ve katabolizmasında artış görülür. Bu yüzden bu hastaların kan şekerinin takip altına alınması ve hiperglisemiye girmesinin önlenmesi gerekir.

• Beyin Yaralanmalarında Enerji Gereksinimi

Beyin Yaralanmalarında artan enerji ihtiyacı indirekt kalorimetre ile ölçülür. Kanıtlanması yetersiz olmakla beraber, günlük 20-25 kkal/kg/gün enerji verilmesi gerekir.

• Beyin Yaralanmalarında Protein Gereksinimi

Vücudun travma döneminde katabolizma süreci, anabolizma sürecinden daha hızlı olduğu için, hasta enfeksiyonlara meyilli hale gelir. Bu yüzden protein ihtiyacı daha fazladır. Kanıt düzeyi düşük olmakla beraber, hastaya 1.5-2.0 g/kg/gün protein verilmesi önerilir.

• Beyin Yaralanmalarında Vitamin ve Mineral Gereksinimi

ASPEN 2009 yılındaki yaptığı arştırma ve verilere göre travma yaşayan bireylerin; A, C ve E vitamini, selenyum, bakır ve çinko ihtiyacının arttığı ve alımının sağlanmasının hastalarda olumlu etki yaptığı gözlemlenmiştir.

Medulla Spinalis Yaralanmaları (MSY)’nda Tıbbi Beslenme Tedavisi

Medulla spinalis yaralanmaları, travmaya neden olan ciddi bir sağlık problemidir. Bu süreçte vücut katabolizma sürecine girer ve travmatik beyin yaralanmalarında olduğu gibi enerji, protein ve antioksidan vitamin ve mineral ihtiyacı artar.

MSY’li hastalarda enerji ihtiyacı, yani alması gereken enerji indirekt kaorimetre ile ölçülür. En sağlıklı ölçme yöntemi bu yöntemdir. Bu dönemde enerji, oksijen kullanımına bağlı olarak değişir.

MSY hastalarında, tahıl ve kurubaklagil gibi lifli gıda tüketimi, yeterli miktarda sıvı alımının desteklenmesi gereklidir. Bu hastaların diyetinde kompleks karbonhidratlar tercih edilmeli ve yeterli miktarda kaliteli protein alması sağlanmalıdır. Protein ihtiyacı, normal sağlıklı bireylerde olduğu gibi 0,8 g/kg/gün’dür.

MSY, TBY ve yanık, ciddi bir sağlık sorunu olan majör travmalardır. Travma sonucunda vücutta katabolizma süreci hızlanır ve katekolemin ile kortizol seviyeleri artar. Sonuç olarak vücut hiperglisemiye girer. Bu durumun önlenmesi için uygun beslenme tedavisinin yapılması gerekir. Erken başlanan tedavi ile, bireylerde iyileşme süreci hızlanır. Bu yüzden tedaviye mümkün olduğunca erken başlanmalıdır.