Göz sağlığı, hayat kalitesini etkileyen son derece önemli bir konudur. Çevresel faktörler, genetik özellikler, ilerleyen yaş göz sağlığında çeşitli sorunları da beraberinde getirir. Bunlara ek olarak, yapılan çalışmalar beslenmenin de gözler üzerinde etkisi olabileceği gerçeğini ortaya koyuyor. Göz sağlığında önemli olan besin öğelerinin, antioksidan fonksiyonları olan vitaminler ve minerallerin (örn:Vitamin C ve E, Karotenoidler[ Lutein, Zeaksantin, β-karoten], Çinko) ve anti-inflamatuar özelliklere sahip bileşiklerin (omega-3 yağ asitleri [EPA ve DHA]) göz hastalıkları riskini iyileştirme potansiyeline sahip olabildiklerini göstermek amacıyla bu derleme birçok literatürün taranması sonucu oluşturulmuştur.
Beslenmenin sağlık üzerindeki etkileri uzun yıllardır araştırılmaktadır. Acaba gözlerimiz de yediğimiz besinlerden etkileniyor mu? Sorusuna cevap bulabilmek için birçok araştırmacı çalışmalarını sürdürmektedir. Göz hastalıklarının tedavisinde alternatif bir yol olarak besinlerin rolü araştırılmaktadır.
Göz hastalıkları hem gelişmekte olan hem de sanayileşmiş ülkelerde yaygın bir hastalıktır. Vitaminler, mineraller ve omega-3 yağ asitlerinin gözdeki birçok kimyasal süreçte rol aldığını açıklayan çalışmalar bulunmaktadır. Bu derleme, taranan literatürlerde beslenme ile yakından ilişkisi bulunan beş göz hastalığının araştırmalarla ortaya konan sonuçlarından oluşmaktadır. Bu hastalıklar;
- Yaşa bağlı maküler dejenerasyon,
- Katarakt,
- Glokom (göz tansiyonu),
- Kuru göz sendromu,
- Diyabetik retinopatidir.
Hastalıkların ortak noktası olarak oksidatif stres gösterilebilir. Serbest radikaller, vücudumuzda besinlerin oksijenini kullanarak enerjiye çevrilmesi sırasında oluşan metabolik yan ürünlerdir. Serbest radikaller (reaktif oksijen türleri) kararsız yapıda olup, kararlı hale geçebilmek için hücrelere saldırarak hasar oluştururlar. Bu hücreler arasında göz hücreleri de yer almaktadır ki çoğu göz hastalığının sebebi olarak gösterilmektedir. Antioksidanlar ise serbest radikalleri etkisiz hale getirerek hücreleri bu hasarlardan korurlar.
Antioksidan fonksiyonu bulunan besin öğelerini ve göz sağlığında etkili olabilecek diğer besin öğelerini de sizler için aşağıda listelediğim konularda detaylı olarak inceledim. (Konu isimlerine tıklayarak ulaşabilirsiniz.)
- Yaşa Bağlı Maküler Dejenerasyon (AMD) ve Beslenmenin Rolü
- Katarakt ve Beslenmenin Rolü
- Glokom (Göz Tansiyonu) ve Beslenmenin Rolü
- Kuru Göz Sendromu ve Beslenmenin Rolü
- Diyabetik Retinopati ve Beslenmenin Rolü
Göz hastalıkları hem gelişmekte olan hem de sanayileşmiş ülkelerde karşımıza çıkan önemli bir sağlık sorundur. Göz hastalıklarının geniş kapsamında saymakla bitiremeyeceğimiz kadar çok çeşidi bulunmaktadır. Bu derlemelerde beslenme ile ilişkilendirilen göz hastalıklarından sadece beş tanesine yer verilmiştir. Ve her bir göz hastalığının kısaca tanımları yapılmıştır. Birçok tedavi yöntemleri geliştirilmekte olan bu hastalıklara yardımcı olarak beslenme tedavileri ele alınmıştır. Vitaminlerin, minerallerin ve esansiyel yağ asitlerinin gözdeki birçok kimyasal süreçte rol aldığı gösterilmiştir.
- Sonuç olarak;
- AREDS çalışma grubu, antioksidan vitamin takviyesi artı çinko alan hastalarda plaseboya kıyasla ileri AMD gelişim oranlarının istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde azaldığını göstermiştir. AREDS 2 çalışma grubu, orijinal AREDS formülasyonunda beta karoteni ortadan kaldırarak lutein ve zeaksantin eklemenin ileri AMD’ye ilerleme olasılığında bir düşüşe neden olabileceğini ileri sürmüştür.
- Yüksek plazma lutein ve zeaksantin konsantrasyonunun yaşa bağlı nükleer katarakt oluşum riskini azalttığı gösterilmiştir. Yüksek doz antioksidan meyve sebze tüketimi katarakt ve katarakt cerrahisi prevelansını belirgin bir şekilde azalttığı bulunmuştur.
- Glokomda oksidatif strese karşı antioksidan besinlerin faydalı etkileri olabileceği gösterilmiştir.
- Omega-3 yağ asitlerinin birkaç klinik çalışmada kuru göz sendromu ile ilişkili semptomları ve iltihabı azalttığı bulunmuştur.
- Diyabet, retina hücrelerindeki oksidatif stresi arttırır ve antioksidan savunma mekanizmasını bozar bu nedenle güçlü antioksidan özelliği olan besinlerin tüketimi, oluşan serbest radikalleri temizleyerek hastalığın seyrini değiştirebilir.
Yapılan tüm çalışmaların anlamlılığını net bir şekilde ortaya koyabilmesi için daha çok çalışmaya ihtiyaç vardır.
Fletcher, A.E., Free Radicals, Antioxidants and Eye Diseases: Evidence from Epidemiological Studies on Cataract and Age-Related Macular Degeneration. Ophthalmic Research, 2010. 44(3): p. 191-198.
Schmidl, D., G. Garhöfer, and L. Schmetterer, Nutritional supplements in age‐related macular degeneration. Acta Ophthalmologica, 2015. 93(2): p. 105-121.
Downie, L.E. and P.R. Keller, Nutrition and Age-Related Macular Degeneration: Research Evidence in Practice. Optometry and Vision Science, 2014. 91(8): p. 821-831.
Zampatti, S., et al., Review of nutrient actions on age-related macular degeneration. Nutrition Research, 2014. 34(2): p. 95-105.
A Randomized, Placebo-Controlled, Clinical Trial of High-Dose Supplementation With Vitamins C and E, Beta Carotene, and Zinc for Age-Related Macular Degeneration and Vision Loss: AREDS Report No. 8. Arch Ophthalmol, 2001. 119(10): p. 1417-36.
Chew, E.Y., et al., Secondary analyses of the effects of lutein/zeaxanthin on age-related macular degeneration progression AREDS2 report no. 3. JAMA Ophthalmology, 2014. 132(2): p. 142-149.
Sin, H.P.Y., D.T.L. Liu, and D.S.C. Lam, Lifestyle modification, nutritional and vitamins supplements for age-related macular degeneration. Acta Ophthalmologica, 2013. 91(1): p. 6-11.
Loskutova, E., et al., Macular Pigment and Its Contribution to Vision. Nutrients, 2013. 5(6): p. 1962.
Lane, B.C. and K.R. Aggarwala, How to help prevent cataract: a review of the role of environment, antioxidants, Carotenoids, nutrition, enzymes, diet, medications, metabolism and other factors on cataract, in Review of Optometry. 2010. p. 55+.
Rao, G.N., R. Khanna, and A. Payal, The global burden of cataract. Current Opinion in Ophthalmology, 2011. 22(1): p. 4-9.
12. Chew, E.Y., Nutrition Effects on Ocular Diseases in the Aging Eye. Investigative Ophthalmology & Visual Science, 2013. 54(14): p. ORSF42-ORSF47.
Uzunovali, B. and A. ÖZtÜRk ÖNer, Yaşa Bağlı Katarakt ve Glokomda Mikronütrisyonun Rolü. The Role of Micronutrition in Age-related Cataract and Glaucoma., 2015. 10(4): p. 312-316.
Karppi, J., J.A. Laukkanen, and S. Kurl, Plasma lutein and zeaxanthin and the risk of age-related nuclear cataract among the elderly Finnish population. British Journal of Nutrition, 2011. 108(1): p. 148-154.
The Age-Related Eye Disease Study 2 Research, G., et al., Lutein/zeaxanthin for the treatment of age-related cataract: Areds2 randomized trial report no. 4. JAMA Ophthalmology, 2013. 131(7): p. 843-850.
Pastor-Valero, M., Fruit and vegetable intake and vitamins C and E are associated with a reduced prevalence of cataract in a Spanish Mediterranean population. BMC Ophthalmology, 2013. 13(1): p. 52.
Cui, Y.-H., C.-X. Jing, and H.-W. Pan, Association of blood antioxidants and vitamins with risk of age-related cataract: a meta-analysis of observational studies1–3. The American Journal of Clinical Nutrition, 2013. 98(3): p. 778-786.
Hong, S., et al., Neuroprotective and neurite outgrowth effects of maltol on retinal ganglion cells under oxidative stress. Molecular Vision, 2014. 20: p. 1456-1462.
Yuki, K., et al., Reduced-serum vitamin C and increased uric acid levels in normal-tension glaucoma. Graefe’s Archive for Clinical and Experimental Ophthalmology, 2010. 248(2): p. 243-248.
Ko, M.-L., et al., Dietary Deficiency of Vitamin E Aggravates Retinal Ganglion Cell Death in Experimental Glaucoma of Rats. Current Eye Research, 2010. 35(9): p. 842-849.
Oleñik, A., et al., A randomized, double-masked study to evaluate the effect of omega-3 fatty acids supplementation in meibomian gland dysfunction. Clinical Interventions in Aging, 2013. 8: p. 1133-1138.
Roncone, M., H. Bartlett, and F. Eperjesi, Essential fatty acids for dry eye: A review. Contact Lens and Anterior Eye. 33(2): p. 49-54.
Viau, S., et al., Efficacy of a 2-month dietary supplementation with polyunsaturated fatty acids in dry eye induced by scopolamine in a rat model. Graefe’s Archive for Clinical and Experimental Ophthalmology, 2009. 247(8): p. 1039.
Kowluru, R.A., et al., Beneficial effects of the nutritional supplements on the development of diabetic retinopathy. Nutrition & Metabolism, 2014. 11(1): p. 8.
McMahon, A. and W. Kedzierski, Polyunsaturated very-long-chain C28–C36 fatty acids and retinal physiology. British Journal of Ophthalmology, 2009.
Khan, F., et al., VITAMIN D DEFICIENCY IN PATIENTS WITH DIABETIC RETINOPATHY. JPMI: Journal of Postgraduate Medical Institute, 2017. 31(2): p. 196-198.