Beslenme Çantasında Neler Olmalıdır? Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar Nelerdir?

Okulların açılması ile birlikte, hareketli bir döneme giriş sadece çocuklar için değil, hiç şüphesiz veliler için de tüm telaşı ve heyecanı ile başlamış durumda. 😇

• Peki, uzun tatil döneminden sonra geçilen okul döneminde çocuklarımız nasıl beslenmelidir? Bu sorunun cevabı her çocuk için ayırt edici bir detaydır. Neden mi?

Çünkü, çocukların gittikleri eğitim kurumlarına göre okulda olma süreleri, okula başlama saatleri değişkenlik gösterebilmektedir. Bazı çocuklar sabah, bazı çocuklar öğleden sonra, bazıları ise tam zamanlı olarak eğitim almaktadır. Bu nedenle de, çocukların okuluna denk gelen öğün, her çocuk için farklı olabildiğinden, yemek içerikleri ile beraber almaları gereken besin öğesi içerikleri de gün içerisindeki zamana göre değişmektedir.

Ne Olursa Olsun Değişmemesi ve Atlanılmaması Gereken En Önemli Öğün; kahvaltıdır.

Çocuklarda kahvaltı atlama sorunu, halk sağlığı problemleri arasında değerlendirilmektedir.

• Yapılan bir çalışma sonucunda; kahvaltı öğününü atlayan çocukların, ilerleyen saatlerde daha fazla acıktıkları ve bu nedenle yağlı yemeklere, şeker oranı yüksek abur cuburlara yönelim oranlarının yoğunlukta olduğu ortaya konmuştur. Ayrıca diyetlerindeki dengesizlik nedeni ile, pek çok besin grubunun yetersiz alımı, vitamin ve mineral eksiklikleri gözlemlenmektedir.

Büyüme döneminde gerçekleşebilecek bu tür eksiklikler, çocuğun büyüme ve gelişmesini olumsuz etkilemekte, sağlıksız atıştırmalıklara artan yönelim sonucunda; obezite faktöründeki yükseliş ile birlikte, tip 2 diyabet riski de kaçınılamayacak son olabilmektedir.

• Çalışmalar; kahvaltı yapmayan çocukların bilişsel fonksiyonlarının zayıfladığını, konsantrasyon (yoğunlaşma) ve odaklanma, derse adapte olma konularında sorun yaşadıklarını ortaya koymaktadır. Sağlıklı bir kahvaltı tüketmek, çocukların bilişsel işlev ve öğrenme yeteneklerini arttırmaktadır. Ayrıca kansızlık, diş çürükleri okul çağındaki çocuklarda görülebilen diğer sağlık sorunları arasındadır.

• Tüm bu gerekçeler doğrultusunda, aileler kahvaltı konusunda daha hassas ve özenli davranmalıdır. Hatta, çocuklar ile birlikte kahvaltı yapılmalıdır.

İyi Bir Kahvaltı Öğünü Nasıl Olmalıdır?

Tüm öğünlerde olması gerektiği gibi, kahvaltıda da her besin grubundan besinin yer alması gerekmektedir.

• Çocuklar her gün bir yumurta mutlaka yemelidir.

Yumurta, anne sütünden sonra en kaliteli protein kaynağıdır. D vitamini, tiamin, niasin, demir, A vitamini, çinko, iyot gibi pek çok vitamin – minerali ve uzun zincirli omega-3 yağ asidi, dokosahekzaenoik asit (DHA) gibi, başka gıdalarda sınırlı sayıda bulunan birçok önemli besin bileşenlerini içermektedir. Bu nedenle, gebe kadınlar, bebekler, çocuklar ve yaşlı insanlar için yararlı ve çok önemli bir besindir.

• Peynir, zeytin, süt veya taze sıkılmış meyve suyu, sebze, tüm meyve, ekmek (tam buğday vb.) tüketmeleri gereken yiyecekler arasında yer almalıdır.

Tam zamanlı okullarda öğle yemeği okul tarafından verilmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken husus ise, okul yönetiminin (diyetisyen eşliğinde) çocuk beslenmesine uygun menüler çıkarmaları ve çocukların hangi besinleri seçmesi gerektiği konusunda bilinçlendirilmesi gerekliliğidir.

• Çok yağlı yemeklerden kaçınılmalı, yemekler pişirilirken besin değerini kaybetmemesine özen gösterilmeli, yemeklerin birbiri ile uyumuna dikkat edilmelidir.
• Yemekler çocuklar için ilgi çekici hale getirilmeli, besleyici değeri arttırılmalı, yemeğin lif içeriği yeterli olmalı, öğün besin öğesi ve içerik bakımından dengeli olmalıdır.
• Hamur tatlılıları ve şerbetli tatlılar yerine sütlü, meyveli tatlılar verilmelidir.
• Çocukların sevdiği lezzetlerden olan, hamburger gibi besinlere de sık aralıklarla olmamak koşulu ile menüde yer verilebilir. Fakat, bu tarz yiyeceklerin hazırlanmasında koşul, onu sağlıklı hale getirmektir. Bunun için de tam taneli, tam buğday ekmek arasına fırında iyi pişmiş köfte, yanında bol yeşil salata, fırında pişmiş elma dilim patates ve içecek olarak da ayran veya taze sıkılmış meyve suyu, sağlıklı hazırlanmış bir hamburger menüsünü oluşturacaktır. Böylece çocuklar için menüler hem monoton hale gelmeyecek, hem de yiyeceklerin besin değerleri korunarak sağlıklı hale dönüşmüş olacaktır.

Beslenme Çantası Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Yarı zamanlı okullarda sabah eğitim gören çocuklar için beslenme zamanı; kuşluk, öğleden sonra eğitim gören çocuklar için ise beslenme zamanı; ikindi öğününe denk gelmektedir. Tam zamanlı okullarda da kuşluk ve ikindi öğünleri için yarı zamanlı okullarda olduğu gibi beslenme çantası hazırlanmalıdır.

Beslenme çantası hazırlanırken ise dikkatli olunması gereken detaylar mevcuttur. En önemli detay ise hijyendir.

• Beslenme çantası her gün yıkanmalı ve temizlenmelidir.
• Beslenme çantasına, mutlaka her gün beslenme örtüsü, temiz mendil, taze su (her gün yeni alınmış pet şişelerde ya da evden götürülecek ise her gün yeni olarak tazelenmek sureti ile suluklara, cam şişelere doldurularak) bırakılmalıdır.
• Sulukların, cam şişelerin temizliği her gün yapılmalıdır. Tek kullanımlık olan plastik şişeler tekrar kullanılmak amacı ile doldurularak çocuğun içmesi için kesinlikle yanına verilmemeli, bu şişeler tek seferde açılıp içildikten sonra atılmalıdır.
• Beslenme çantasına konulan sebze ve meyveler, çantaya eklenmeden önce iyice yıkanmalıdır.
• Okula gönderilecek ambalajlı besin ve içeceklerin ise; son kullanma tarihine, etiket içeriğine, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın onayı olup olmadığına bakılmalıdır.

Çocukların yeterli besini alıp almadığını kontrol etmek için, çocuklar okuldan gelince beslenme çantası veliler tarafından dikkatli olarak kontrol edilmelidir. Böylece çocukların hangi besini yiyip, hangi besini yemediği detaylı olarak izlenebilecek, menü planlaması da bu doğrultuda yapılabilecektir. Ayrıca, çocuklara beslenme çantasını nasıl açmaları ve kapamaları gerektiği konusunda bilgi verilmeli, çocuklar yemeğini bitirdikten sonra çöplerini atma, ellerini silme vb. konularda bilinçlendirilmelidir.

Kuşluk ve ikindi için hazırlanacak besinler, ara öğün niteliğinde olmalıdır. Beyaz peynir ile birlikte tam buğday, tam taneli ekmek arasına sandviçler, beyaz peynir, tam buğday, tam taneli ekmek ile yapılmış yağsız tostlar, meyveli kekler, tam buğday unundan ya da normal undan yapılmış (margarin vb. katı yağ konmamalıdır) peynirli, zeytinli poğaçalar, ev yapımı sebzeli pizzalar, az yağlı börekler gibi farklı alternatifler hazırlanabilir. Ancak menüde her gün hamur işi olmamalıdır. Bütün seçeneklerin yanına içecek olarak, ayran ya da süt konulmalıdır.

• Hazırlanan tüm yiyecekler, alüminyum folyo vb. maddelerle sarılmamalıdır. Temiz saklama kaplarına konarak, beslenme çantasına yerleştirilmelidir.

Poğaçalar, kekler, börekler vb. hamur işleri belli porsiyonlarda ve belli aralıklarla hazırlanarak beslenme çantasına konmalıdır.

• Bunlar hazırlanırken, yağda kızartılmamalı, sağlıklı pişirme yöntemleri kullanılmalı, içerisine işlenmiş et ürünleri, katı yağlar, fazladan şeker vb. ilave edilmemelidir.

Ara öğün alternatifleri arasında; meyve (mevsimine göre seçilmeli ve bir porsiyon niteliğinde – 1 orta boy portakal, 1 küçük boy elma, 1 küçük boy muz, 1 büyük boy mandalina vb. olmalı) ve süt, yoğurt, çiğ sebze (havuç, salatalık, biber vb.), ailenin maddi imkânı varsa kuru yemiş ve kuru meyve seçenekleri de yer almalıdır.

Çocuğun beslenme çantasına, kokusu yoğun yiyeceklerin mümkün olduğu kadar konmamasına özen gösterilmelidir. Bu durum etraftaki kişileri rahatsız etmenin yanı sıra, arkadaş çevresinde de maddi imkânı olmayan yaşıt çocukların da canının isteme durumu olacağından dikkatle özen gösterilmesi, hassas olunması gereken önemli ve çarpıcı bir husustur. Bu nedenle hamur işleri vb. yiyecekler hazırlanacağı zamanlarda, sınıf öğretmeni ile konuşularak aynı gün içerisinde tüm çocukların beslenme çantasında hamur işi alternatif seçenek gruplarından olması konusunda anlaşılmalı, programlanmalıdır. Onların çocuk olduğu unutulmamalıdır. Gerektiğinde paylaşma bilinci çocuklara aşılanmalıdır.

Bu önerilerin tamamı sağlıklı çocuklar için geçerlidir. Çeşitli sağlık sorunu yaşayan, hastalığa sahip olan çocuklar için beslenme çantası planı; çocuğun hastalığı, ilaçları gözetilerek, hekimi, diyetisyeni, ailesi, öğretmeni eşliğinde programlanmalı ve oluşturulmalıdır.