Besinin Adı
Türkçe: Arpa
İngilizce: Barley
Latince: Hordeum Vulgare L.
Vatanı ve İklimi:
Ülkemizde ve Dünya’da üretim ve ekim bakımından, buğdaydan sonra 2. sırada olan arpa, serin iklim tahılları arasında yer almaktadır. Arpa, eski zamanlarda insanların tükettiği bir besin olarak kullanılmıştır. Günümüzde ise hem bira yapımında hem de hayvan yemi olarak kullanılmaktadır. Genelde sulanabilir arazilere yazlık olarak ekilmektedir.
Bitkisel Özellikleri:
Tek yıllık uzun gün bitkisi olarak bilinen arpa, Poaceae ailesinin, Hordeum cinsine aittir. Bitkinin boyu yaklaşık olarak 35-100 cm’dir. Başaklarının boyu 8-15 cm civarında olup, 2, 4 ve 6’lı dizilidir. Kapçık ve kavuz, çiçeği sarar. Kavuzlu arpalarda ise bunlar daneye yapışıktır ve harman zamanında birbirlerinden ayrılmaz. Danenin yaklaşık % 10-13 kadarı kavuzdan oluşmakta olup, dane yapısının % 67’sinde karbonhidrat, % 9-13’ünde ise protein vardır.
Faydaları ve/veya Zararları:
Amerikan diyetinde en yaygın tüketilen tahıllardan biri de arpadır. Arpa içerdiği lif sayesinde tokluk sağlar. Arpa yüksek lif içeriği ile gıdaların bağırsakta hareket etmesine yardımcı olur ve bağırsak bakterilerinin dengesini sağlar. Diyete düzenli olarak arpa eklenmesi, yüksek tansiyon ve “kötü” LDL kolesterol gibi hastalıkların risk faktörlerini azaltabilir. Tam tahıllı arpa, tip 2 diyabet olasılığını azaltabilecek şekilde insülin üretimini geliştirmeye ve kan şekeri seviyelerini düşürmeye yardımcı olabilir.
- Arpa maltında bulunan ve her ikisi de üçüncül amin alkaloitinin olan gramin ve hordenin, doğrudan ateş ile teması olan fırınlarda, maltın kurutulması sırasında oluşan N-nitrosodimetilaminin potansiyel öncüleri olduğu bildirilmektedir. Kanserojen etki göstermesi mümkün olan N-nitrosodimetilamin; biralar ve maltlarda bulunduğu kanıtlanmıştır.
- Beta-Glukanlar, başlıca yulaf ve arpanın endosperm hücre duvarlarında bulunup, asıl olarak yulaf ürünlerinin metabolik tepkimeye dahil olan tahıl tanelerinde bulunur.
Bilgilendirme:
Tüm tahıllar gibi, arpada vücudunuzun sindirimini ve besin emilimini bozan antinutrientler (fitik asit, tanen ve polifenoller) bulunur. Antinutrient içeriği azaltmak için taneninin ıslatılması veya filizlenmesi beklenir. Bu hazırlama yöntemleri arpa besinlerini daha emilebilir hale getirir. Islatma ve filizlenme ayrıca vitamin, mineral, protein ve antioksidan seviyelerini de arttırabilir.
- Malting kelimesi, tahıllardan özellikle arpa için, ıslatma ve çimlenme amaçları için filizlenme durumunda daha yaygın olarak kullanılmaktadır.
Arpa, ucuz, yenilebilir sıcak veya soğuk ve çeşitli lezzetli ve tatlı yemeklere kolayca eklenir. Avantajlarından yararlanmak için işlenmiş, incili arpadan uzak durulmalı ve kabuklu arpa veya arpa irmiği, pul ve un gibi tam tahıllı çeşitleri kullanılmalıdır.
100 gram Arpa’nın besin değerleri:
| CHO (g) |
Na (mg) |
I |
Vit. A (µg) |
| 63,3 | 18 | 7,4 | 0 |
| Protein (g) |
K (mg) |
F (µg) |
Vit. C (mg) |
| 11,2 | 444 | 120 | 0 |
| Yağ (g) |
P (mg) |
Fe (mg) |
Vit. B³ (mg) |
| 2,1 | 342 | 2,8 | 7,3 |
| Kalori (kkal) |
Ca (mg) |
Mg (mg) |
Lif (g) |
| 321,5 | 38 | 114 | 8,7 |
Bourdon, I., Yokoyama, W., Davis, P., Hudson, C., Backus, R., Richter, D., . . . Schneeman, B. O. (1999). Postprandial Lipid, Glucose, Insulin, and Cholecystokinin Responses In Men Fed Barley Pasta Enriched With b-glucan. American Society for Clinical Nutrition, 55-63.
Chavan, J. K., Kadam, S. S., & Beuchat, L. R. (2009). Nutritional Improvement of Cereals by Sprouting. Critical Reviews in Food Science and Nutrition (s. 401-437). içinde India: Department of Food Science and Technology.
Choi, J. S., Kim, H., Jung, M. H., Hong, S., & Song, J. (2010). Consumption of barley b-glucan ameliorates fatty liver and insulin resistance in mice fed a high-fat diet. Molecular Nutrition & Food Research, 1004-1013.
Harris, K. A., & Kris-Etherton, P. M. (2010). Effects of Whole Grains on Coronary Heart Disease Risk. Curr Atheroscler Rep, 368-376.
Jonnalagadda, S. S., Harnack, L., Liu, R. H., McKeown, N., Seal, C., Liu, S., & Fahey, G. C. (2011). Putting the Whole Grain Puzzle Together: Health Benefits Associated with Whole Grains—Summary of American Society for Nutrition 2010 Satellite Symposium. The Journal of Nutrition, 1011-1022.
Kartal, G. (2008, Mayıs). Brassinosteroidlerin Arpada Kök Büyümesi, Antioksidant Sistem ve Hücre Bölünmesi Üzerine Etkileri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.