14 Kasım Diyabet Günü – Nedir Bu Diyabet?

1921 yılında insülini keşfedip, diyabet (şeker) hastalığına sahip kişilerin tedavisini bulan Fredrick Bantig’in doğum yıl dönümü anısına, her yıl 14 Kasım Dünya Diyabet Günü olarak kutlanmaktadır.

Diyabet, insülin hormonunun eksikliği veya yetersiz salgılanması ile ortaya çıkan, kan şekerini yükselten kronik ve ilerleyebilen bir hastalıktır. Pankreas tarafından salgılanan insülin, besinlerle aldığımız şekerin hücre içine girip enerji olarak kullanılmasında görev alır. İnsülin hormonu kan şekerini düşürücü bir etkiye sahiptir. Bu yüzden diyabet hastalığına sahip kişilerde insülin direnci oluşmaktadır. İnsülin tam olarak salgılanmadığında (tip 2 diyabet gibi) vücut kendisi için yeterli enerjiyi tam olarak sağlayamamaktadır. İnsülin direnci oluşması ve dikkat edilmemesi durumunda, kişi diyabet ile karşı karşıya kalmaktadır.

• Tip2 diyabete sahip kişilerin kan testlerine bakıldığında; genellikle olması gereken kilonun üstünde, hafif şişman ve obezite kategorisinde oldukları görülür.

Diyabet hastalığı bulunan kişiler, yeterli önlemleri almadıkları takdirde çok ciddi sonuçlar ile karşılaşabilir. Genel olarak bu sonuçlar; inme, kalp krizi, böbrek yetmezliği, körlük ve alt ekstremite ampütasyonların başlıca görülebilecek komplikasyonlardır.

• Dünyada 425 milyon kişide diyabet  hastalığı olduğu bilinmektedir. Bununla birlikte 1,6 milyon ölümün doğrudan sebebi diyabettir.
  

Tip 1 diyabet; daha çok çocukluk çağından itibaren kendisini gösteren otoimmün bir hastalıktır. Vücudun, pankreasın beta hücrelerine sebebi bilinmeyen yabancı bir dokuymuş gibi davranıp, yok etmeye çalışmasıyla oluşan otoimmünite kökenli ve kronik bir hastalıktır. Vücut kendi insülinini üretemez, yani tip 1 diyabette insülin salgısı yoktur veya yok denecek kadar az salgılanır. Bu tarz hastaların mutlaka insülin tedavisi alması gereklidir. Bu kişilere, karbonhidrat sayımı ve insülin pompası kullanımı hakkında bilgilendirmelerde bulunulup, bu sistemi oturtana kadar uzman gözetiminde (diyetisyen ve hekim) olmaları sağlanmalıdır. Karbonhidrat sayımı yapılırken doktoru tarafından belirlenen insülin dozu ve saati kaçırmamalıdır. Genelde aileler bunun farkında olmaz ve bunun sonucunda çocukları hastaneye getirdiklerinde ketoasidoz komasıyla karşı karşıya kalacak kadar ciddi sonuçlar oluşturabilir.

Tip 2 diyabette insülin salgısı yetersizdir. Çoğu tip 2 diyabetlide insülin direnci görülür. Bundan dolayı her tip 2 diyabetliye insülin başlanmayabilir. Doğru beslenme eğitimi ve yeterli egzersizle kontrol altına alınabilir. Ayrıca ilaç tedavisi ile de kontrol altında tutulabilirken, ilerleyen dönemlerde insüline başlanabilir. Diyabetin en çok görülen çeşidi tip 2’dir.

• Yapılan birçok çalışmada; dikkat edilmemesi durumunda, diyabetli kişilerin diyabetli olmayan kişilere göre depresyon riskinin daha yüksek olduğu, bununla birlikte depresyonun da diyabet (tip 2) ile sonuçlanabileceği kanısına varılmıştır.
  

Dünyada çapındaki kadınların yaklaşık %8’i (205 milyon) diyabetle yaşamakta olup, Güneydoğu Asya ve Batı Pasifik’te yaşayanların yarıdan fazlası diyabet hastalığı ile karşı karşıyadır.

Gestasyonel diyabet; hamilelik döneminde ilk olarak görülen ve geçici olabilen bir diyabet çeşididir. Fakat, hamilelik sırasında ortaya çıktıktan sonra çok dikkat edilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde hamilelik döneminden sonra da (5 ile 10 yıl arasında) tip 2 şeklinde devam edip kronikleşebilir. Yapılan çalışmalarda, gestasyonel diyabet görülen vakaların yarısı 30 yaşın altındaki kadınlar olduğu görülmüştür. Hamilelik sırasında yüksek kan şekeri, hem anne hem de çocuk için sağlık riskini arttırmakta, gelecekte çocuk için diyabet riskini önemli ölçüde etkilemektedir. Düşük gelirli ülkelerde yüksek kan şekeri nedeniyle ölen kadınların neredeyse yarısı 70 yaşından önce ölmektedir.

Gebelik öncesi ve gebelik dönemi boyunca, anne ve bebeğin sağlığını koruma ve sağlıklı beslenmesi üzerine odaklanmalıdır. Bu şekilde tip 2 diyabetin önüne geçilebilir.

• Gebelik diyabetini önlemek, hem annenin hem de bebeğin sağlıklı bir gebelik ve ilerleyen hayatlarını daha iyi yaşaması için, gebelik öncesinde bütün tetkiklerin yapılması ve gebelik sürecince de yeterli bakımın sağlanması gerekmektedir.

Sağlık çalışanlarının gerekli eğitimlerin bilincinde olması, gebelik sırasında diyabetin tanımlanması, tedavisi, yönetimi ve takibi konusunda eğitilmelidir.