Kültür Mantarı Nedir? Sağlığa Etkileri Nelerdir?

Besinin Adı
Türkçe: Kültür mantarı
İngilizce: Mushroom
Latince: Agaricus bisporus

Vatanı ve İklimi:
Mantar tüketimi, tarihte çok eski zamanlara dayanmaktadır. Dünyada en çok mantar üretiminin yapıldığı ülkeler sırasıyla; Çin, Amerika Birleşik Devletleri, Fransa ve Hollanda’dır. Finlandiya’da yabani mantar tüketimi oldukça fazladır. Toplanan yabani mantarların sadece %10-15’i  endüstriyel amaçlı kullanılmaktadır. Türkiye’de ise; dağlarda, bayırlarda doğal olarak yetişen mantarların tüketimi oldukça yaygın iken kültür mantarının tüketimi çok da eskiye dayanmamaktadır. Kültür mantarının üretimi ülkemizde 1960’lı yıllarda başlamıştır. Üretimine başlandıktan kısa bir süre sonra kültür mantarının tüketimi artmış ve bununla bağlantılı olarak üretiminde de ciddi artışlar meydana gelmiştir. Yapılan bilimsel bir araştırmadan elde edilen veriler; 1973 yılında 80 ton mantar üretildiğini, 2014 yılında ise bu rakamın 49 bin tona yükseldiğini göstermektedir. Ülkemizde yemeklik mantar üretiminin %80’ini kültür mantarı dediğimiz beyaz şapkalı mantarlar oluşturmaktadır.

Kültür mantarı ülkemizde en çok Akdeniz Bölgesi’nde üretilirken; en çok Marmara Bölgesi’nde tüketilmektedir.

Türkiye’de en çok kültür mantarı üretimi yapılan şehirler; Antalya, Burdur, Konya, Kocaeli ve İzmir’dir.

Bitkisel Özellikleri:
Mantar halk arasında bitki olarak tabir edilmektedir. Fakat mantar bitki değildir. Mantarlar; mantarlar alemi olarak ayrı bir alemde yer almaktadır. Genel olarak kültür mantarını tanımlayacak olursak bir sap ve bir şapkadan oluşmaktadır. Dış kısmı beyaz olup şapka kısmının içerisinde bulunan tırtıklı yapılar (lameller) kahverengidir. Genelde gübre içerisinde yetiştirildiği için dış kısmında kahve rengi-siyah lekelenmeler oluşabilmektedir.
Doğada yüzlerce mantar türü olduğu bilinmektedir. Fakat bunlardan çok az bir miktarı tüketilebilir. Yenilebilen 200 mantar türü arasında sadece 25’i kültüre alınabilmiştir. Kültüre alınan ve tüketimi en yaygın mantar türü ise; Agaricus bisporus yani market ve pazarlardan aldığımız, kültür mantarı diye bildiğimiz türüdür.

Faydaları ve/veya Zararları:
Düşük kalorili olduğu için zayıflama diyetlerinde bazen et yerine kullanılabilir. B grubu vitaminler ve esansiyel aminoasitler açısından zengin içeriğe sahiptir. Et kadar iyi bir protein kaynağıdır. Bunun yanında karbonhidrat ve yağ miktarı oldukça düşüktür. Ağırlığının %88-90’ı sudur. Hatta pişirildiğinde suyunu dışarı verdiği için hacim olarak hatırı sayılır miktarda küçülme gözlenir.

Kültür mantarı, sağlıklı beslenmede önemli bir yer tutar.

İçeriğinde bulunan karbonhidratların sindirilememesi, yağ oranının düşük olması ve kolesterolü düşürücü bir etkiye sahip olması nedeniyle Uzak Doğu ülkelerinde birçok hastalığın tedavisinde kullanılmaktadır. Yalnız beyaz şapkalı kültür mantarı değil, tüketilen birçok mantar türü endüstri, sağlık ve gıda alanlarında olumlu getiriye sahiptir.

Makro mantarlar (yenilebilir mantarlar) sadece insan sağlığı üzerine faydalarının yanı sıra doğal ekosistem için de yararlıdır. Tarımsal olarak meydana gelen atıkları doğada parçalayabildikleri için önem kazanır.

Bilgilendirme:
Yabani mantarların zehirleme özelliği oldukça yüksektir. Bunun doğrultusunda halkın da bilinçlendirilmesi ile günümüzde orman ve yeşil alanlarda kendiliğinden yetişen yabani mantarların bilinçsiz tüketimi gittikçe azalmıştır.

İnsanlar tarafından mantarın sevilerek tüketilmesine sebep olarak; et kadar yüksek protein içermesi, besin değerlerinin yüksek olması, hoş lezzetli ve yumuşak dokulu olması gösterilebilir. Mantarın lezzetini, içerdiği yüksek miktarda amino asitler belirler. Bu amino asitler aspartik ve glutamik asittir.

Tarımı yapılan birçok sebze ve meyvede olduğu gibi kültür mantarında da üretim aşamasında hastalık yapan mikroorganizma üremesi meydana gelmektedir.

Yaş kabarcık hastalığı beyaz şapkalı kültür mantarlarında çok sık gözlenen, maddi açıdan üreticiyi sıkıntıya sokan ve mantarlarda şekil deformasyonlarına yol açan fungal bir hastalıktır. Deforme olmuş mantarlar bir araya gelerek yığılma oluşturur ve büyük bir yumru şeklini alır.

Bir başka fungal hastalık ise; örümcek ağı hastalığıdır. Bu hastalık, mantarın yetiştiği toprak ve kendi gövdesinde örümcek ağı görüntüsü ile karakterizedir. Tek bir yerde oluşsa bile hava, su ve toprak yoluyla yetiştirilen tüm mantarlara yayılabilir.

100 gram Kültür Mantarı’nın besin değerleri: