Besinin Adı
Türkçe: Ihlamur
İngilizce: Linden
Latince: Tilia Cordata
Vatanı ve İklimi:
Daha çok Kuzey yarım kürenin ılıman iklim kuşağında yayılım gösterir. Ihlamurun ana vatanı; Orta ve Doğu Avrupa’dır. Bu bölgelerde 4 türü doğal olarak yetişir. Bunlar: Kafkas ıhlamuru (Tilia rubra), gümüşi ıhlamur (Tilia tomentosa Moench.), küçük yapraklı ıhlamur (Tilia cordata Mill.) ve büyük yapraklı ıhlamur (Tilia platyphyllos)’dur. Ayrıca ıhlamur, Asya, Kuzeydoğu Amerika, Güney Norveç, Finlandiya ve Orta Alpler’in 1500 m yüksekliklerinde de yetişmektedir. Ülkemizde Batı Karadeniz, Marmara, Kuzey Anadolu ve Toroslar’ın orta kesimlerinde görülür. Daha çok kireç yönünden zengin topraklarda yetişmekte olup kuraklığa dayanıklıdır. İlkbahar ve sonbahar soğuklarından çok etkilenmez. Türkiye’de ıhlamur çiçeğinin en çok hasat edildiği illerimiz başta Bursa olmak üzere Amasya, Adapazarı, Bolu, Balıkesir, Isparta, Çanakkale, Kastamonu, İstanbul ve Zonguldak’tır.
Bitkisel Özellikleri:
Tiliaceae familyasına ait olan ıhlamur ağacı; 20-30 m boyunda, sık dallı, geniş piramit tepeli bir ağaçtır. Kışın yapraklarını döker. Sürgünleri çıplak veya tüylüdür. Yaprakları sarmal dizilişte ve yürek biçimindedir. Çiçekleri en geç Haziran-Temmuz aylarında açar. En az üç tanesi bir arada olacak şekilde sarkık kümeler oluşturur. Bu kümelerin ortak ekseninde bulunan brakte*, uzun kanat biçimindedir. Çiçekleri 5 çanak yaprak ve 5 taç yapraktan oluşmuş olup, kendine özgü hoş kokulu, sarımsı renklidir. Meyvesi, deri gibi sert ya da odunsu yapıda olan küremsi kapalı bir meyvedir. Türkiye’de 3 türü doğal olarak bulunmaktadır. Bunlar: T. plathyphyllos Scop., Tilia tomentosa Moench., T. rubra DC.’dir. Kuzey yarım kürede 30 kadar türü yetişmekte olup bin yıl kadar yaşayabilmektedir. Ilıman iklim bitkisi olduğu için güneşli bölgeleri sever ve donlara karşı duyarlıdır. Derin, serin, besin maddesince zengin, hafif asidik toprakta iyi gelişim gösterir. Tuzlu topraktan kaçınırlar.
Faydaları ve/veya Zararları:
Ihlamur çiçekleri içerdiği etken maddelerden dolayı tıbbi açıdan çeşitli maksatlarla kullanılmaktadır. Bileşiminde; tanen*, müsilaj*, saponin*, şeker, flavonoidler* ve %0,5 oranında uçucu yağ bulunmaktadır. İçerdiği uçucu yağın bileşiminde parnesol maddesi bulunmaktadır. Yapraklarında ise tiliacin adında bir glikozit* mevcuttur. Külü yoğun miktarda manganez içerir. Ihlamur çiçekleri kaynatılıp içildiğinde mide kramplarını gidermede, soğuk algınlığının tedavisinde, safra kesesi ve karaciğer hastalıklarının tedavisinde yardımcı rol üstlenmektedir. Aynı zamanda uyutucu, sakinleştirici, öksürük kesici, göğüs ve bronşları yumuşatıcı, balgam söktürücü, böbrek taş/kumlarını düşürücü, idrar söktürücü ve terletici etkisi bulunmaktadır.
Özellikle alternatif tıpta kolesterol, yüksek tansiyon, ülser, astım, migren, uykusuzluk, spazm, damar tıkanıklığı, bağırsak hastalıkları ve kabızlığa karşı kullanılmaktadır. Cilt yumuşatıcı etkisi dolayısıyla cilt kremlerinde kullanılır. Vücuttan toksin atılmasına katkı sağlar. Saç dökülmesine engel olur. İltihaplı yara pansumanlarında ıhlamurdan faydalanılmıştır.
Bilgilendirme:
Çiçekleri kurutularak çay olarak içilen ıhlamur, süs bitkisi olarak da kullanılmaktadır. Oymacılık, tornacılık, müzik aletleri, resim tahtası ve çerçevesi yapımında ıhlamur ağacından faydalanılabilir.
Ihlamurun suyla birlikte kaynatılması önerilmemektedir. Çünkü, kaynatma işlemi sonucunda ıhlamur içerisindeki vitamin ve minerallerden kayıp söz konusudur. Su başka bir kapta kaynatıldıktan sonra, demliğe konulan kurutulmuş ıhlamurun üzerine dökülür. Demliğin kapağı kapatılarak 10 dakika kadar demlenmesi beklenir. Ihlamur çiçeği veya yaprağının demlenmesi ile birlikte içerdikleri etken maddeler suya karışır ve ıhlamur çayını oluşturur. Ihlamurun demlendiği kırmızı renginden anlaşılır. İsteğe bağlı olarak, tarçın ve karanfil de çaya eklenerek doğal olarak tatlandırılabilir. Çayın şekersiz içilmesi tavsiye edilmektedir. Günde 3 fincana kadar tüketilebilir. İçine bal karıştırılarak içilebileceği gibi, C vitamininden de faydalanabilmek için limon sıkılarak da tüketilebilir.
Ihlamur, Haziran ve Temmuz aylarında çiçeklendikten sonraki dördüncü güne kadar öğle saatinde, yapraklarıyla birlikte toplanmalıdır. Toplanan çiçekler gölgede kurutulmalı, sonrasında ise etkinliğini ve kokusunu kaybetmemesi için hava almayacak şekilde kaplarda saklanmalıdır. Depolanma süresi ise bir yılı aşmamalıdır.
100 gram Ihlamur Çayı’nın besin değerleri:
| CHO (g) |
Na (mg) |
I |
Vit. A (µg) |
| 1,4 | 3,42 | – | 2,1 |
| Protein (g) |
K (mg) |
F (µg) |
Vit. C (mg) |
| 0,1 | 13 | – | 0 |
| Yağ (g) |
P (mg) |
Fe (mg) |
Vit. B³ (mg) |
| 0,2 | – | 0,6 | – |
| Kalori (kkal) |
Ca (mg) |
Mg (mg) |
Lif (g) |
| 7 | 24,6 | – | 0,5 |
Müsilaj: Suyla temas ettiklerinde su alarak şişen, mide bağırsak kanalında sindirilemeyen ve emilemeyen bitkisel kaynaklı heterojen polisakkaritlerin genel adı
Tanen: Tanenler, proteinlerin bağlanması ve çökelmesinden sorumlu, acımsı, suda çözünür bitki polifenolleridir.
Flavonoidler: Bitkisel kökenli olan, bitkilere turuncu, sarı, kırmızı gibi renk katan ve insan vücudunda antioksidan işlevini yürüten bitkisel besin maddesi grubunun genel adıdır
Saponin: Saponinler çeşitli bitki türlerinde bulunan bir kimyasal bileşik sınıfıdır. Köpük oluştururlar.
Uçucu yağ: Çeşitli yöntemlerle bitkilerden elde edilen, oda sıcaklığında kristalleşebilen veya sıvı olan, keskin kokulu ve su buharıyla dağılabilen yağımsı karışımlardır.
Glikozit: Bitkilerde bulunan glikoz moleküllerinden oluşan bileşiklere verilen genel addır.
E. Eaton, G. Caudullo, D. De Rigo. (2016). Tilia Cordata, Tilia Platyphyllos and Other Limes in Europe: Distribution, Habitat, Usage and Threats. European Atlas of Forest Tree Species , 184-185.
Gamze Tuttu, Serhat Ursavaş, Recep Söyler. (2017). Ihlamur Çiçeğinin Türkiye’deki Hasat Miktarları ve Etnobotanik Kullanımı. Anadolu Orman Araştırmaları Dergisi , 3 (1), 60-66.
K. Radoglou ve ark. (2009). A Review on The Ecology and Silviculture of Limes (Tilia Cordata Mill., Tilia Platyphyllos Scop. And Tilia Tomentosa Moench.) in Europe. Die Bodenkultur , 60 (3), 9.
Prof. Dr. Necmi İşler. Genel Tıbbi Bitkiler. M.K.Ü Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü.