Çeşitli yiyecek, içecek ve ilaç bileşimlerinde uyarıcı bir madde olarak bulunan kafein; bireye kendini iyi hissettirme, enerji verme ve uyanık kalmaya yardımcı olma gibi olumlu etkilere sahiptir. Bilinen en iyi kafein kaynakları arasında; kahve, çay yaprakları, kola tohumları ve kakao çekirdekleri yer almaktadır. Kahve, çaya göre daha yüksek oranda kafein içermektedir. Bu oran, %50-70 arasında değişmektedir. Vücuda alındıktan 15-60 dakika sonra plazmada maksimum seviyeye ulaşan kafein; büyük ölçüde ve oldukça hızlı bir şekilde emilime uğramaktadır. Farklı kaynaklara ait aşağıdaki tablolarda bazı yiyecek ve içeceklerin kafein miktarları belirtilmiştir:
| Besin | Ölçü | Kafein Miktarı (mg) |
| Bitter çikolata | 43 g (1 çubuk) | 31 mg |
| Sütlü çikolata | 43 g (1 çubuk) | 10 mg |
| Neskafe | 207 mL (1 bardak) | 80-135 mg |
| Çay | 177 mL (1 bardak) | 50 mg |
| Yeşil çay | 177 mL (1 bardak) | 30 mg |
| Kola | 355 mL (1 kutu) | 34 mg |
| Enerji içeceği | 250 mL (1 kutu) | 80 mg |
| Besin | Ölçü | Kafein Miktarı (mg) |
| Kahve (demlenmiş) | 237 mL (1 fincan) | 135 mg |
| Kahve (granül) | 76-106 mg | |
| Kahve (kafeinsiz granül) | 5 mg | |
| Çay (harmanlanmış) | 43 mg | |
| Çay (yeşil) | 30 mg | |
| Çikolatalı süt | 8 mg | |
| Kola | 355 mL | 36-46 mg |
| Diyet kola | 355 mL | 39-50 mg |
| Sütlü çikolata | 28 g | 7 mg |
*Data from Health Canada
Kafein plesantayı kolaylıkla geçtiğinden; gebelik sürecinde kafein içeren besinlerin tüketimi, fetüsün doğrudan kafeine maruz kalmasına yol açar. Kafein metabolizmasının çok uzun sürmesi; fetüsün yeterli enzim sistemlerinin gelişmemesinden kaynaklanmaktadır. Kafein, gebelik sürecinde anne tarafından daha yavaş metabolize edilir. Gebelikte 9-11 saate kadar çıkabilen kafein yarı ömrü, sağlıklı bir yetişkinde 3-4 saat kadardır. FSA* tarafından, hamilelikte kafein tüketiminin günde 300 mg’ın altında olması gerektiği önerilmektedir.
- Yapılan bir çalışmada; günde 300 mg’ın üzerinde kafein alan kadınların doğurganlık oranının düştüğü saptanmıştır. Bununla birlikte gebelerde günde 300 mg’dan fazla kafein alımının, fetüse yeterli oksijen ve besin ulaşamamasına bağlı olarak; düşük doğum ağırlığı, spontan abortus* ve fetal gelişim geriliği ile ilişkili olabileceği bildirilmektedir.
- Başka bir çalışmada; günde 150 mg’ın üzerinde kafein alan gebelerin; düşük doğum ağırlıklı bebek (LBW) doğurma ve spontan abortus yaşama oranında istatistiksel olarak anlamlı bir artış saptanmıştır.
Hamilelik süresince düşük yapma riski ile kafein alımı arasındaki ilişki incelendiğinde; gebelik süresi boyunca günlük olarak artan dozda kafein alan gebelerdeki düşük riskinin, hiç kafein almayan gebelere oranla daha fazla olduğu görülmüştür. Gebelikte yüksek dozda kafein alan annelerin bebekleri doğum sonrası 18-48. saatler arasında izlendiğinde, bu bebeklerin kalp hızının yüksek olduğu ve yüksek düzeyde irritabilite* yaşadıkları saptanmıştır.
- Günde 300 mg’ın üstünde alınan kafein ile ilgili veriler sınırlı ve çelişkili olduğundan, günlük kafein alımını 300 mg’dan az dozlarla sınırlamak daha uygun olacaktır. Farklı bir kaynakta; günlük orta derecede alınan kafein miktarının, bebekte herhangi bir olumsuzluğa yol açmadığı belirtilse de hamilelere önerilen miktar 125 mg/gün olarak belirlenmiştir.
- Gebe kadınlar, gebelikte kafein kullanımının olumsuz etkileri konusunda bilgilendirilmelidir. Bu konuda daha spesifik çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır.
FSA: The Food Standards Agency
İrritabilite: Uyarılara şiddetli cevap verme durumu
Deniz, A., Taş, F., Tomur, A., & Koç, A. (2015). Kafeinin Gebelikteki Toksik Etkileri. Ibni Sina Journal of Medical Sciences, 1(3), 59-63.
Morgan, S., Koren, G., & Bozzo, P. (2013). Is Caffeine Consumption Safe during Pregnancy? Motherisk Update(59), 361-362.
Yaman Efe, Ş. (2009). Kafein Alımının Gebelik Üzerine Olumsuz Etkileri. Turkiye Klinikleri J Gynecol Obst, 19(1), 45-49.