Klor (Cl) Nedir? Hangi Besinlerde Bulunur? Kan Basıncına Etkileri Nelerdir?

Sıvı ve elektrolit dengesinin sağlanmasında görev alıp, normal hücresel fonksiyonun devamlılığı için gerekli olan klor, temel bir besin maddesidir. NaCl* ve KCl* olarak besinlerin doğal yapısında bulunmasına ek; lezzet, koruma ve doku sağlaması açısından, besinlere NaCl şeklinde eklendiğinden, besinsel eksikliği çok nadir görülmektedir.

Önemli bir diyet bileşeni olan klorun eksikliği yaygın görülmese de, yetersizliği ciddi sonuçlara yol açar. Klorür; hücre dışı hacim ve elektrolit dengeyi korumakta görev alan hücre dışı sıvıların ana anyonudur*. Hücre zarını geçerek; ozmotik basınç*, su dengesi ve asit-baz dengesinin düzenlenmesinde rol oynar. Midede hidroklorik asit (HCl) oluşumu için gerekli olan klor, gıda kaynaklı patojen mikroorganizmaların birçoğu için koruyucu rol oynamaktadır.

Klor gereksinimi; yetişkinler için yaklaşık 2-2,5 g/gün iken, yaşlılar için 1,8-2 g/gün’dür. Avrupa’da günlük ortalama klorür alımı yaklaşık 5-7 gr arasında olup, diyet gereksinimlerinin çok üzerindedir. İçme suyunda ise klorürün kılavuz seviyesi 25 mg/L’dir.

Çoğu toplumda günlük klor tüketimi referans değerlerin üstündedir. Bunun da en büyük sebebi sofra tuzu olarak tüketilen NaCl’dir. İşlenmemiş gıdalarda doğal olarak bulunan klor, toplam klorür alımının yalnızca %15’ini oluşturur.

Yer kabuğunun yaklaşık %0,03’ün de bulunan klorun önemli bir kısmı, deniz suyunda sodyum ve magnezyum tuzu olarak, bir kısmı ise atmosfer ve toprakta bulunur. Diyette bulunan gıdalardan elde edilen klorun başlıca kaynakları ise; tahıl ve tahıl ürünleri, özellikle ekmek, et ve et ürünleridir.

Anjiyotensin II ve aldosteron gibi kan basıncını düzenleyen faktörler üzerinde spesifik etkileri olan klor, kan basıncı düştüğünde ortaya çıkan reninin salınmasında rol oynar. Yüksek kan basıncı, Avrupa’da morbidite* ve mortalitenin* başlıca nedenleri olan; iskemik kalp hastalığı, inme ve böbrek hastalığı için önemli bir risk faktörüdür.

Araştırmalar sonucunda; sodyumun kan basıncını yükseltmedeki etkisinin, klor ile de bağlantılı olduğu görülmüş ve artan NaCl tüketimi ile yükselen kan basıncının, hem sodyum hem klorür kaynaklı olduğu gözlemlenmiştir. Bu nedenle; bir dizi ulusal ve uluslararası kuruluş, diyette tüketilen NaCl ile birlikte alınan klorun azaltılması için çalışmalar başlatmıştır.

• Yapılan çalışmalarda; bireylerde NaCl ile birlikte artan klorür tüketimi ile; daha yüksek sistolik*, diyastolik* ve ortalama kan basıncı seviyeleri gözlemlenmiştir.
• Yüksek miktarda sodyum klorür alımının; nitrozaminler, H. pylori gibi karsinojenik faktörlerin etkisini arttırdığı düşünülmektedir.
• İçme suyunun mineral içeriği ile kadınların VKİ*, yağ ağırlığı ve oranı arasındaki ilişkinin araştırıldığı bir çalışmada; magnezyum ve klor seviyeleri ile kadınların VKİ, yağ ağırlığı ve yağ oranlarının pozitif ilişkili olduğu görülmüştür. Bunlara ek; içme suyunda bulunan klor elementi ile bazal metabolizma hızı arasında ise negatif bir ilişki olduğu gözlenmiştir. Yani, içme suyundaki klor seviyesinin artması ile kadınlardaki metabolizma hızının düştüğü görülmüştür.

Vücuttaki klorun %15’inden azı hücre içinde bulunur. Kanın ve ekstraselüler* boşluğun klor içeriği diyetle ilişkili olmamasına rağmen, diğer elektrolitlerin alım miktarı ile plazma konsantrasyonlarından etkilenir.

Serum klor düzeyi, özellikle sol kalp yetmezliğinde önemli bir belirteçtir. Sol kalp yetmezliği üzerine yapılan çalışmalarda; düşük serum klor seviyesinin, kötü böbrek fonksiyonuna ek olarak, diüretik* kullanımı ile de bağlantılı olduğu görülmüştür.