Gıda Zehirlenmeleri

Yaz sıcaklarıyla birlikte hastanelerin acil servislerine başvuran insan sayısında artış olmaktadır. Sıcaklıklardaki artış ve hijyenik olmayan ortamlar, gıda zehirlenmesi risklerini çoğaltmaktadır.

• Peki nedir gıda zehirlenmesi?

Bakteri, virüs ve parazit gibi hastalık yapan mikroorganizmalar ya da diğer toksinlerin bulaştığı yiyecek ve içeceklerin, insanlar tarafından tüketilmesi ile ortaya çıkan ve genellikle ani başlangıçlı olan klinik bir tablodur. Bozuk gıdaların yenmesi, besinlere uygulanan saklama-hazırlama-pişirme yöntemlerinin doğru uygulanmaması ve hijyen kurallarına uyulmaması daha sık görülmesine neden olmaktadır.

Gıda zehirlenmesi belirtileri, kendini saatler içinde veya birkaç gün sonra gösterebilmektedir. Zehirlenme, o gıda maddesini tüketen birden fazla kişide görülebileceği gibi, tek bir kişiyi de etkileyebilmektedir. Gıda zehirlenmelerinde en çok etkilenen gruplar; bebekler, çocuklar ve yaşlılardır.

Gıda Zehirlenmesinde Risk Oluşturan Etkenler

Biyolojik: Bakteriler, viral ajanlar, parazitler, küfler ve hayvanlardır.

Kimyasal: Kalıntılar, endüstriyel atıklar, ağır metaller, radyoaktif maddelerdir.

Fiziksel ve diğer: Gıdaya uygulanan işlemler, çevre koşulları vb.’dir.

Gıda Zehirlenmeleri Nasıl Anlaşılır?

Gıda zehirlenmesinin ilk uyarıları genellikle; bulantı, kusma ve karın ağrısıdır. Sonraki aşamada ise; vücut, toksinleri ishal ile atmaya çalışır. Hastalık oluşturan mikroorganizmaların kana karışması, yüksek ateş ile belirti verir. Bizi panikleten bu bulgular, vücudun tüm sistemlerinin gıda zehirlenmesinin yıpratıcılığından korunmak için harcadığı çabayı göstermektedir aslında.

• Dikkat: Bu kritik dönemde zaman kaybetmeden bir sağlık merkezine başvurmak gerekmektedir. Bulantı, kusma ve ishal nedeniyle vücudun su kaybı fazla olduğundan, bireysel olarak yapılabilecek en doğru şeyse bol bol su içmektir.

Mutfaklardaki Sinsi Tehlike

Bakteriyal patojenler arasında yer alan Salmonella, çok hızla yayılabilen ve çoğalabilen bir mikroorganizma grubudur. Sıcak havalarda daha etkili olan bu bakteriler, gıda zehirlenmelerinin en yaygın sebeplerinden biridir. Hastalarda tedavisi geciktiği taktirde ölümle bile sonuçlanabilmektedir. Başta kanatlı hayvanlar ve yumurta olmak üzere; balık, süt ve süt ürünleri, kaymak ve krema, Salmonella’nın gelişmesi açısından uygun gıdalardır. Bu gıdalarda Salmonella ile ilgili herhangi bir bulaşmanın olması, besinlerin görünüş, koku ve lezzetinde anlaşılır bir değişiklik yapmamaktadır. Bu durum ise en büyük tehlikeyi oluşturmaktadır.

Gıda Zehirlenmelerinden Korunmak için Kolaylıkla Alınabilecek Önlemler

• Alışverişte güvenli gıda seçimine özen gösterilmelidir.

Alışverişte bilindik marka ve ürünler tercih edilmelidir. Güvenli gıdaları satın alabilmemizin temel yolu da besin etiketlerini bilinçli bir şekilde okumaktan geçmektedir. Bu dikkatli davranış; gıdaların sağlığa olumsuz etki edecek her türlü maddeden arındırıldığı, gerekli kontrollerden geçirildiği, temiz ve bozulmamış olduğunu, üretimin hijyenik koşullarda yapılıp/yapılmadığını anlamamıza yardım etmektedir.

• Açıkta satılan her türlü yiyecek ve içeceklerden uzak durulmalıdır.

Ambalajı olmayan, dışarıda satılan ürünler, açıkta olduğundan dolayı üzerlerinde çok daha fazla mikroorganizma barındırmaktadır.

• Yumurta satın alırken kabuğunun temiz ve sağlam olmasına dikkat edilmelidir.

Yumurtanın kabuğu, biyolojik olarak koruyucu bir yapıdır. Dışkıyla kirlenmiş ve kabuğunda kırık ve çatlak bulunan yumurtalar satın alınmamalıdır. Ayrıca, yumurta sadece kullanılmadan hemen önce yıkanmalıdır.

• Konserve ürünlerine dikkat edilmelidir.

Alt ve üst kapakları şişmiş, gevşemiş ya da sızıntı yapan konserve ürünlerinden uzak durulmalıdır. Kapak açıldıktan sonra konserve gıdada köpüklü bir görünüm varsa o gıda asla tüketilmemelidir.

• Pastörize olmayan süt ve süt ürünleri tüketilmemelidir.

Yapılan çalışmalar, çiğ süt ve çiğ süt kullanılarak üretilen peynirlerin yüksek miktarda mikroorganizma ile bulaş olduğunu gözlemlemiştir.

• Uygun saklama koşulları uygulanmamış deniz ürünleri ve kültür mantarı olmayan mantarlar satın alınmamalıdır.

Bu ürünlerin denetimi ve insanların bilinçlendirilmesi sağlanmalıdır.

• Grup yemeklerine dikkat edilmelidir.

Yazın tavuktan zehirlenme oranları artar. Özellikle tavuk menüsü seçerken dikkatli olunmalıdır. Düğün organizasyonlarında ve toplu yemek yenilen iş yeri, hastane, kışla ve otel gibi yerlerde sipariş verilen yemek firmaları titizlikle seçilmelidir.

• Gıdaları çözdürme, pişirme ve bekletme işlemleri sağlığı tehdit etmeyecek şekilde yapılmalıdır.

Çiğ et ve çiğ tavuk gibi gıdalarda, zararlı mikroorganizmalar, çeşitli bulaşlar sonucunda rahatlıkla üreyebilmektedir. Derin dondurucu gibi soğuk ortamlardan çıkarılan bu gıdalar; oda sıcaklığında çözdürülmemeli, çözdürüldükten sonra tekrar dondurulmamalıdır. Pişirildikten sonra hemen tüketilmeye özen gösterilmelidir. Pişirilmiş yemekler oda sıcaklığında bir saatten fazla bekletilmemelidir. Eğer tüketilmeyecekse, hızla soğutularak dondurucuya kaldırılmalıdır. Artan yemekler ise bir kereden fazla ısıtılmamalıdır.

• Dikkat: Yaz aylarında hiçbir gıda oda sıcaklığında tutulmamalıdır. Çünkü, oda sıcaklığında çeşitli bakterilerin sayısı artmaya başlamaktadır. Ayrıca, özellikle de yaz aylarında, soğuk zincirle taşınmamış gıdalardan uzak durulmalıdır.

• Meyve ve sebzeler iyice yıkanmalıdır.

Ezik, çürük, yıpranmış, filizlenmiş meyve ve sebzelerin alınmamasına özen gösterilmelidir. Alınan sebze ve meyvelerin iyice yıkanması, tarım ilaç kalıntılarının temizlenmesi açısından çok önemlidir. Ayrıca, sebzeleri sirkeli suda bir süre bekletmekte fayda vardır.

• Gıdalar haşere ve kemirgenlerden korunmalıdır.

Yiyecek ve içeceklerin ağzı kapalı kaplarda saklanması, haşere ve kemirgenlerden korunmanın en iyi yollarından biridir. Ayrıca, ortamda bu tür canlılar için çekici olan yiyecek kalıntıları bırakılmamalı, temizlenmelidir.

• Tahıllar ve kurubaklagiller çürümeye yol açan küf gelişiminden korunmalıdır.

Küf kaynaklı zehirlenmelerde en riskli gıdalar: tahıllar, yağlı tohumlar ve baharatlardır. Uygun koşullarda depolama çok önemlidir. Nemli olabilecek yerler temiz ve kuru tutulmalıdır.

• Çiğ ve pişmiş gıdaların birbiriyle temasından sakınılmalıdır.

Et bıçakları, sebze-meyve bıçakları ve kesme tablaları ayrı olmalıdır. Çiğ gıda ile temas eden yardımcı ekipmanlar ve yüzeyler, deterjan ve sıcak suyla yıkanıp temizlenmelidir. Çünkü, çiğ besinlere temas etmiş araç-gereçleri pişmiş yiyeceklerin hazırlanma aşamasında kullanmak, var olan mikroorganizmayı diğer gıdalara bulaştırmak demektir.

• Gıdayı hazırlayan kişinin vücut hijyenine ve mutfak temizliğine gereken özen gösterilmelidir.

Yemeği hazırlamadan önce, yemeği hazırladıktan sonra ve tuvalet gibi kişisel ihtiyaçlar giderildiğinde eller doğru bir şekilde yıkanmalıdır. Giyilen kıyafetler temiz olmalıdır. Bez ve sünger gibi temizlik malzemeleri sık sık değiştirilmelidir. Mutfak araç-gereçleri ve yüzeyler de düzenli olarak temizlenmelidir.

• İçilen ve gıdaların hazırlanmasında kullanılan suyun temiz olduğundan emin olunmalıdır.

Kaynağı bilinmeyen sular, içerdiği mikroorganizmalar nedeniyle gıda zehirlenmelerinde önemli risk faktörlerindendir.

• Üretilen gıdaların biz tüketicilere ulaşana kadar hangi aşamalardan geçtiğinin sorgulanması büyük önem arz etmektedir. Hijyen ve güvenli gıdaya dair alınacak her önlem ise, besin zehirlenmelerinin önüne geçilmesine katkı sağlamaktadır.