Kuşkonmaz Nedir? Faydaları Ve Zararları Nelerdir?

Besinin Adı
Türkçe: Kuşkonmaz
İngilizce: Asparagus
Latince: Asparagus officinalis

Vatanı ve İklimi:
Kuşkonmazın ana vatanı Avrupa’nın Batı kıyılarıdır. Dünyanın en büyük üreticisi ve tüketicisi Çin olmakla beraber, Peru dünyanın en büyük ihracatçısıdır. 70’li yıllarda kültür üretimine başlanmıştır. Ülkemizde halen hak ettiği değeri göremeyen kuşkonmazın, çok düşük olan iç üretiminin yetmediği zamanlarda özellikle Peru’dan ithalat yapılmaktadır.

Kuşkonmaz iklim yönünden seçici bir bitki değildir. Geniş bir coğrafyada başarıyla üretilebilir. Tropik ve yarı-tropik bölgelerde 1500 m rakıma kadar yetişebilen kuşkonmaz, Güney Afrika, Avrupa, Avustralya ve Asya bölgelerinde oldukça baskındır.

Bitkisel Özellikleri:
Asparagaceae familyasına ait olan kuşkonmaz; otsu, çok yıllık ve dikenli bir bitki olup, birçok türü vardır. Her ilkbaharda yeniden yetişmesine olanak sağlayan, rizom (yeraltı sapı) adı verilen yapıya sahiptir. Dallanma noktasında ise, sap üzerinde diken olarak da bilinen, azaltılmış pullu yaprakları vardır. Asparagus Officinalis beslenme ve tıbbi amaçlı kullanılan önemli bir türüdür. Bitkiden elde edilen steroidler, saponinler, avonoidler ve protein, yağ, şeker, amino asitler, vitaminler ve mineraller gibi, birçok değerli bileşenlerin bulunduğu bilinmektedir. Polisakkaritler, steroidler, saponinler ve flavonoidlerin biyoaktivitelerinden sorumlu, ana bileşen olduğu ileri sürülmüştür. Bitkinin en çok kullanılan kısmı köküdür.

Faydaları ve/veya Zararları:
İyi bir C vitamini kaynağı olan bitki, Hindistan’da ruhsal sağlıkta iyileşmeyi teşvik etmek amacıyla kullanılmıştır.

Asparagus officinalis farmakolojik olarak; antikanser, antioksidan, antifungal, antibakteriyel, antidizanterik, antiinflamatuar, antiülser, antikoagülan etki gösterir. Asparagus officinalis’in bileşen analizinde, önemli nörotransmitter olan GABA (%1,0)’yı içerdiği bildirilmiştir. GABA’nın uykuyu düzenleme ve kaygıyı önleme gibi etkileri bulunmaktadır. Depresyon durumu bulunan bireylerde GABA seviyesinin düşük olduğu ve depresyon tedavisi sonucunda da, düşük olan seviyenin yükseldiği bulgusuna ulaşılmıştır. Bu bulguya dayanarak, GABA’nın depresyonda önemli bir rol oynadığı düşünülmektedir. Asparagus officinalis anksiyolitik etkisiyle anksiyete, akut stres ve ruhsal sağlığın iyileştirilmesinde umut verici bir adaydır. Kök ekstresi hipotalamus-hipofiz-gonadal eksen hormonlarının sekresyonunu uyarır. Yapılan araştırmalarda, ekstrakt alan deney grubunda; GnRH, FSH, LH, östrojen ve progesteron düzeylerinde maksimum artış (400 mg/kg) eksraktla sağlanmıştır.

Kuşkonmaz köklerinde bulunan östrojene benzer fitoöstrojenler; aspartik asit ve arjinin‘in hormonların salgılanmasında rolü olduğu bulunmuştur. Aspartik asit, gonadotropin salgılatıcı hormonun salgılanmasını uyarır. Arjinin; LH ve FSH salınımını kontrol eden, en önemli faktörlerden biri olan nitrik okside dönüştürülür. Nitrik oksit üreten nöronlar doğrudan GnRH salgılar. Bunun sonucunda LH ve FSH miktarı artar. Kuşkonmaz köklerinden çıkarılan östrojenik bileşenler; progesteron hormonunun bir öncüsü olarak hareket eder ve sekresyonunu arttırır.

Kuşkonmaz kökleri; kalsiyum, magnezyum, fosfor ve çinko gibi mineraller bakımından da zengindir. Foliküler sıvıdaki minerallerin varlığı, folikül ve steroidogenezin büyümesini düzenler. Mineraller, oositlerin büyümesi ve olgunlaşması için, farklı enzimatik aktivasyon sistemlerinde bir kofaktör görevi görmekle birlikte, yumurtalık fonksiyonuna ve doğurganlığa da yararlı besin öğeleridir.

İyi bir lif kaynağı olup, hem çözünür, hem de çözünmez posa içerir. Bağırsak tahliyesini kolaylaştırır. Prebiyotik özellik göstererek, bağırsak florası için önemli olan probiyotikleri desteklemektedir. Probiyotiklerin aktiviteleri sonucu ortaya çıkan kısa zincirli yağ asitleri (SCFA), kolonun bariyer bütünlüğünü ve işlevini sürdürmede hayati bir öneme sahiptir. Asparagus officinalis; içeriği sayesinde İBS, kolit, kolon kanseri gibi hastalıklardan korunmada görev alır.

İdrar söktürücü özelliği bakımından sürgünleri ile karşılaştırıldığında, kuşkonmaz köklerinin idrar söktürücü özelliğinin daha fazla olduğu bilinmektedir.

Yapılan araştırmalar; kuşkonmazın, tip 2 diyabetlilerde, diyabetin yönetimi için etkili bir terapötik* strateji olabileceğini göstermektedir. İnsülin sekresyonunu ve β-hücre fonksiyonunu geliştirerek antidiyabetik etkilerinin varlığı bildirilmiştir.

Asparagus officinalis L.’nin, plazma lipit profilini iyileştirmeye ve hiperkolesterolemik koşullar altında, hepatik oksidatif hasarı önlemeye yardımcı olan biyoaktif bileşenlere, özellikle de polifenoller ve flavonoidlere sahip olduğu bilinmektedir. Bu etki, Asparagus officinalis tüketiminin, kardiyovasküler sağlık açısından faydalı olabileceğini göstermiştir.

Yapılan araştırmalar sonucu; kronik karaciğer hasarında, hepatik fibrozise karşı korunma arayışında, olumlu sonuçlar gösterdiği bildirilmiştir.

Kuşkonmaz ekstraktı, kuvvetli antioksidan aktivite ve etanol metabolizmasında yerine getirilmesi gereken enzimatik aktiviteleri uyararak, alkol kullanımı sonucu oluşan oksidatif stres ve karaciğer yağlanmasına karşı güçlü bir faktör olarak hareket ettiği bilinmektedir.

Meme kanseri, lösemi ve akciğer kanseri dâhil olmak üzere, çeşitli kanserleri tedavi etmek için klinik olarak kullanılmıştır. Kuşkonmazdan ekstrakte edilen saponinler, Rho GTP’yi hedef belirleme yolu ile tümör hücre migrasyonunu ve invazyonunu baskılamaktadır. Hücre apoptozisi veya şiddetli sitotoksisiteye yol açan yan etkilere sahip, yaygın olarak kullanılan antikanser ajanların aksine, düşük sitotoksisiteye rağmen kanser hücresinin motilitesini ve hücre büyümesini önemli ölçüde inhibe ettiği gösterilmiştir. Ayrıca çeşitli araştırmalar, kuşkonmazın içeriğinde de bulunan saponinlerin, kemoterapinin cinsel organlar üzerindeki zararlı etkilerini azalttığını göstermiştir.

Yeni kan hücrelerinin üretimi için gerekli olan folik asiti, yüksek oranda içeren kuşkonmaz, bir kez daha önemini gözler önüne sermektedir.

• Kuşkonmaz, önerilen dozlarda alındığında güvenli kabul edilir. Meyvesi sivilce, tohumları kan temizleme tedavisinde kullanılan kuşkonmazın; gut hastalarının beslenmesinde yer alması tavsiye edilirken, diyare (ishal) varsa kullanımı önerilmemektedir (müshil etkisi).

Bilgilendirme:
Kuşkonmaz, kalorisinin düşük olması ve oldukça önemli besin öğeleri içermesiyle, beslenmemizde yer verebileceğimiz bir sebzedir. Birçok şekilde tüketilebileceği gibi; çorba, salata ve sebze yemeklerinde kullanımı oldukça yaygındır. Kuşkonmazın sürgünleri meze olarak tüketilmek için muazzam bir potansiyele sahiptir.

Kuşkonmazı kış aylarında konserve olarak tüketebilseniz de, taze kuşkonmazı saklamak zor olup, çok kısa bir raf ömrüne sahiptir. Sadece birkaç ülkede ticari olarak bulunabilen ve yeni bir ürün olan, kuşkonmaz suyu da, kuşkonmaz tüketimi açısından yeni bir yaklaşımdır.

• Her besinde olduğu gibi kuşkonmaz tüketiminde de, besin-ilaç etkileşimi göz önünde bulundurulmalıdır.

100 gram Kuşkonmaz’ın besin değerleri: